تینر روغنی یا حلال 402 چیست ؟
این حلالها بسیار پرکاربرد و ارزشمند هستند و در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورتی که تمایل دارید با حلال 402 که یکی از معروف‌ترین وایت اسپریت‌ها محسوب می‌شود، تا پایان این مقاله با فاتح فام سپاهان تولید کننده انواع تینر در ایران همراه شوید تا درباره خرید تینر روغنی و نکات آن بیشتر بدانید.
حلال 402 چیست؟
حلال 402 یا وایت اسپریت یک حلال صنعتی می باشد که در صنایع مختلفی کاربرد دارد و از آن به عنوان پاک کننده، حلال رزین و لاستیک و حلال در رنگ‌ها، پوشش‌های چوب، جلادهنده‌ها یا همان وارنیش‌ها، صنعت چاپ، آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی استفاده می‌شود. البته در آسفالت و چسب‌های نواری هم از این حلال معروف استفاده می‌شود.
حلال 402 نام‌های دیگری مانند تینر روغنی، وایت اسپریت، حلال نفتا، اسپریت معدنی، وارسول و تربانتین معدنی هم دارد. کاربرد اصلی این حلال در صنعت رنگ است و نقاش‌ها از نام تینر روغنی برای اشاره به این حلال استفاده می‌کنند. وایت اسپریت‌ها معمولاً 7 تا 12 کربن در ساختار خودشان دارند و میزان انحلال آن‌ها در آب بسیار کم است ولی در عوض توانایی بسیار خوبی در حل کردن مواد هیدروکربنی مثل رنگ دارند.
معرفی حلال 402
حلال 402 و white spirit را از نفت سفید به دست می آورند که به عنوان مشتقات نفتی از آن یاد می شود و پایه و اساس آن ها ترکیبات هیدروکربنی است که ساختاری زنجیره ای دارند و این زنجیره تشکیل شده از هفت تا دوازده اتم کربن است. در واقع می توان گفت که حلال 402 در دسته آروماتیک پایین جای دارد و از کنار هم قرار گرفتن حلقه های آلیافاتیک و زنجیره هیدروکربن های هفت تا دوازده اتمی کربن ساخته شده است.
از ویژگی های بارز این حلال ها برای آشنایی اولیه با آن می توان به عدم انحلال پذیری آن در آب، بدون رنگ، بدون خورندگی بودن آن اشاره کرد همچنین در مواردی چون تمیزکاری، رنگ سازی، صنعت لاک،مواد آرایشی، پاک کننده و … به کارگرفته می شود.
مشخصات حلال 402
دمای جوش حلال 402 بسته به شرکتی که آن را تولید می‌کند متفاوت است ولی دمای جوش این ماده معمولاً در دامنه 150 تا 220 درجه سانتی گراد قرار می‌گیرد. این حلال رنگی شفاف دارد و بوی آن به صورت کامل قابل تشخیص است. دمای خوداشتعالی این ماده 232 درجه سانتی گراد محاسبه شده است. همان‌طور که پیش از این بیان کردیم اسپریت‌های معدنی یا وایت اسپریت‌ها به دو دسته آروماتیک پایین و بالا تقسیم می‌شوند و حلال 402 جزو آروماتیک پایین است.
نکته مهمی که در مورد این حلال وجود دارد این است که خورنده نیست و از نظر شیمیایی کاملاً پایدار است. به خاطر همین پایداری است که در صنعت رنگ‌سازی از این حلال استفاده می‌شود. دامنه تقطیری که برای حلال 402 یا اسپریت معدنی در نظر گرفته شده 142 تا 200 درجه سانتی گراد است. نقطه اشتعالی که برای این ماده در نظر گرفته شده، 36 تا 43 درجه سانتی گراد (بسته به شرکت تولیدکننده و گرید)
گریدها و سطوح مختلف این حلال
این حلال در سه سطح مختلف تولید و روانه بازار می‌شود و هر کدام از سطوح آن کاربرد خاص خودش را دارد. در ادامه هر کدام از این سطوح را به صورت مختصر بررسی می‌کنیم:
1.گرید A یا سطح 1
اولین سطح حلال 402 به عنوان سطح 1 یا گرید 1 معروف شده است. این سطح مخصوص صنعت چاپ و رنگ است و از آن به عنوان تینر روغنی هم یاد می‌شود. بیشترین نوع حلال 402 که در بازار وجود دارد، از همین سطح یا گرید است. آمارها نشان می‌دهد که در اروپای غربی 60 درصد از وایت اسپریت‌ها صرف تولید رنگ و لاک ناخن می‌شود. در کشورمان برخی از نقاش‌های عزیز پس از آن‌که کارشان در ساختمان تمام می‌شود از این حلال برای پاک کردن قلم‌موی خودشان استفاده می‌کنند.
2. گرید B یا سطح 2
از این گرید بیشتر در چاپ پارچه، مرکب چاپ، روکش کف، وارنیش‌ها و الکل استفاده می‌شود. گرید B بیشتر مخصوص صنعت پارچه است ولی برای نگهداری از چوب هم از این گرید استفاده زیادی می‌شود.
3. گرید C یا سطح 3
یکی دیگر از گریدهای اصلی و پرکاربرد از حلال 402 ، گرید C یا سطح 3 است که بیشتر در صنایع فلز مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این گرید برای تولید حلال‌های روان‌کاری از سطح فلزات و اسپری‌های تمیزکننده استفاده می‌شود. به عنوان مثال در صنایع فلزی ممکن است محصولی که تولید می‌شود، پر از روغن و گریس باشد که این روغن یا گریس به کمک این حلال رفع می‌شود.
روش تولید حلال 402
همان طور که در قسمت قبل نیز ذکر شد، حلال 402 بر پایه ی نفت سفید یا کروزن است که البته با تقطیر کروزن، حلال ساخته می شود.
کروزن یک ترکیب سنگین و ساخته شده از زنجیره هایی که دارای 10 تا 17 اتم کربن است بنابراین این زنجیره ها باید طی مراحلی شکسته شوند تا به ساختار حلال 402 یا وایت اسپریت ها برسند که این عمل با تقطیر کروزن میسر می شود. کروزن در ترکیب خود دارای آلکان های خطی و غیرخطی و سیلکو آلکان ها است که نزدیک به دو سوم(3/2) کروزن را تشکیل داده اند و آروماتیک ها نیز بیشترین مقداری که در کروزن می توانند داشته باشند 20 تا 25 درصد است و ترکیب الفینی ها نیز ماکزیمم مقدار پنج درصد از حجم کروزن را تشکیل می دهند.
در زمان تقطیر کروزن سه نوع حلال ساخته و تولید می شود. به این صورت که در قسمت اول شکستگی یا همان برش کروزن وایت اسپریتی تولید می شود که در ساختار خود دارای 20 درصد از ترکیبات آروماتیک است و با وایت اسپریت نوع صفر شناخته می شود سپس روی این نوع وایت اسپریت عمل هیدرودی سولفوریزاسیون را انجام می دهند که منجر به تولید وایت اسپریت نوع 1 می شود، وایت اسپریتی که دارای 14 تا 16 درصد آروماتیک است را وایت اسپریت نوع 2 می نامند و اگر عمل هیدروژناسیون انجام شود و درصد آروماتیک به زیر 5 برسد نوع 3 نیز ساخته شده است.
و در نهایت حلال 402 وایت اسپریتی است که مجاز به داشتن مقدار ترکیبات آروماتیک کم تر از 20 درصد است که بدون رنگ و بو است.
نام های دیگر حلال 402
حلال 402 را با نام های دیگری نیز می شناسند که برخی از آن ها عبارتند از:
- وایت اسپریت
- حلال معدنی
- جایگزین تربانتین
- تینر رنگ
- تینر روغنی
- Stanford solvent
- Mineral spirit
در واقع هرکدام از این موارد یاد اور حلال 402 هستند.
وایت اسپریت یا حلال 402 یا تینر
وایت اسپریت ها یا همان حلال 402 دارای کاربردهایی هستند که مهم ترین آن ها را می توان حلال رنگ های روغنی دانست که بر دامنه ی کاربردهای آن ها افزوده است زیرا رنگ های روغنی در موارد زیادی چون نقاشی ساختمان، ماشین و … کاربرد دارد. بنابراین استفاده از وایت اسپریت و تینرهای روغنی بر رنگ و کیفیت ان تاثیر مثبت دارد.
تینر نیز نوعی حلال است که خواص حلال 402 را دارد و در بیشتر موراد حلال 402 را همان تینر می نامند.
کاربرد حلال 402
حلال 402 کاربردهای مختلف و متنوعی دارد که در این بخش از مقاله قصد داریم به مهم‌‌ترین موارد موجود اشاره کنیم:
1. یک حلال عالی در صنایع رنگ
حلال 402 یکی از خاص‌ترین محصولاتی است که در صنایع رنگ‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ماده سمیت کمی دارد و از طرفی اشتعال‌پذیری آن هم در مقایسه با سایر حلالها کمتر است. به همین خاطر هم مورد علاقه صنایع تولید رنگ است.
2. صنایع پوششی
معمولاً صنایع چوب، تولید واکس کفش و پارچه از این وایت اسپریت عالی برای فرآیندهای پوششی خودشان کمک می‌گیرند. برای چاپ پارچه، واکس کفش و روکش و نگهدارنده چوب، حلال 402 می‌تواند یک محصول عالی و منحصر به فرد باشد. خاصیت غیرخورندگی این حلال می‌تواند بسیار عالی و منحصر به فرد باشد.
3. یک پاک کننده عالی برای سطوح مختلف
یکی از ویژگی‌ها و کاربردهای عالی حلال مورد بحث این است که می‌تواند مواد روغنی و هیدروکربنی که در سطوح مختلف وجود دارد را پاک کند. معمولاً صنایع فلزی از این قابلیت استفاده زیادی می‌کند. مصنوعات چوبی مثل مبلمان یا میز را هم می‌توان با این حلال عالی پاک کرد.
یک ویژگی جالب: یکی از خصوصیات جالب این حلال آن است که می‌تواند آدامس یا موادی که به فرش یا لباس می‌چسبد را پاک کند. در واقع این حلال مواد چسبنده را در خودش حل می‌کند.
3. یک رقیق‌کننده مهم
یکی از خصوصیات مهمی که این حلال دارد این است که می‌تواند به عنوان رقیق‌کننده در صنعت چاپ و الکل سازی، تولید اسپری و لاک ناخن مورد استفاده قرار بگیرد. حلالیت حلال وایت اسپریت باعث شده است که از آن به عنوان یک رقیق کننده کارآمد استفاده کنند.
4. استفاده در خشک شویی‌ها
یکی از حلال‌هایی که پیش از این در خشک شویی‌ها استفاده می‌شد، بنزین بود که قدرت پاک کنندگی بسیار خوبی داشت ولی پس از مدتی مشخص شد که قدرت سمیت بسیار بالایی دارد و می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. به همین خاطر بود که حلال 402 جایگزین بنزین شد.
تولید کنندگان حلال 402
در کشور عزیز ما ایران به علت برخورداری از منابع عظیم نفتی، پالایشگاه های متعددی فعالیت می کنند که برخی از این پالایشگاه ها و شرکت های نفتی نسبت به تولید حلال 402 اقدام کرده اند که عبارتند از:
- پالایشگاه تهران
- پالایشگاه کرمانشاه
- پالایشگاه بیستون
- پالایشگاه اصفهان
- پالایشگاه نفت بندرعباس
- پالایشگاه تبریز
- پالایشگاه شیراز
- شرکت نفت ستاره خلیج فارس
آنالیز حلال 402
آنالیز کردن حلال 402 اطلاعاتی نظیر موارد زیر را در برمی گیرد:
- حلال 402 مایعی شفاف و بدون رنگ است.
- از لحاظ بو نیز دارای بویی ملایم است.
- قابلیت انحلال در آب را ندارد.
- قابل اشتعال است.
- دارای دمای جوش 150 تا 200 درجه است.
- پایدار است.
- باعث خورندگی نمی شوند.
- دارای سرعت تبخیر بالاست.
- اگر خود به دمای 230 برسند دچار خود سوزی می شود.
- ساخته شده از ترکیبات هیدروکربن های پارافینی و آروماتیک است.
مشخصات آنالیز حلال 402
معمولا شرکت ها و پالایشگاه ها برای آنالیز کردن حلال 402 یک جدول را تشکیل می دهند و از پارامترهایی برای کنترل کیفیت محصول تولیدی استفاده می کنند که این پارامتر ها در زیر ذکر شده اند.
- Density@15˙ C
- B.P
- 10%Evaporated
- 50%Evaporated
- 90%Evaporated
- PT
- B.P
- Colour, Saybolt
- dour
- Residue
- Doctor Test
- Sulphur total
- Distillation range
- Flash point
- Aromatic Content%vol
نکات ایمنی و شرایط نگهداری در مورد حلال وایت اسپریت
- اولین نکته‌ای که باید در مورد این حلال بی‌نظیر بدانیم آن است که باید آن را در یک محیط خنک، خشک و دارای تهویه مناسب نگهداری شود. مراقب باشید که باید این حلال را دور از مواد اشتعال‌زا نگهداری کنید. همچنین برای نگهداری این محصول باید از ظروف دربسته استفاده کرد. همچنین نقطه اشتعال این ماده 34 تا 43 است پس اصلاً آن را در کنار مواد اکسیدکننده قرار ندهید.
- استنشاق بخارات حلال 402 می‌تواند باعث تحریک ریه شود و در نتیجه تحریک ریوی ممکن است سرفه، ورم ریوی، خواب آلودگی و سرگیجه اتفاق بیفتد. حتی چشم‌ها هم ممکن در معرض این حلال، تا حدودی تحریک شود. تماس این ماده با پوست می‌تواند منجر به خارش یا تحریک پوست شود. ورود این ماده به بدن از طریق خوردن (بلعیدن) می‌تواند خطرناک یا حتی کشنده باشد. بنابراین در صورتی که این ماده با پوست شما تماس پیدا کرد، حتماً محل تماس را با آب شستشو دهید. همچنین در صورتی که مصدوم این ماده را خورد، پیش از مراجعه به مراکر درمانی می‌توانید از نوشیدن آب کمک بگیرید. برای کار با این ماده حتماً از ماسک، دستکش و وسایل حفاظت فردی لازم استفاده کنید.
برای خاموش کردن حلال 402 به هیچ عنوان از آب استفاده نکنید بلکه از موادی مثل مواد شیمیایی خشک، دی اکسید کربن و فوم الکل کمک بگیرید.