اگر مهریه ثبت نشود چه میشود
اگر مهریه ثبت نشود چه میشود
اگر مهریه ثبت رسمی نشود، به معنای سلب حق مهریه از زوجه نیست؛ با این حال، نبود سند رسمی ازدواج یا قید نشدن مهریه در آن، اثبات وجود رابطه زوجیت و مقدار مهریه توافق شده را دشوارتر ساخته و مستلزم ارائه ادله اثباتی دیگر و پیگیری حقوقی از طریق محاکم دادگستری خواهد بود. این وضعیت، پیچیدگی های خاص خود را دارد و نیازمند آگاهی دقیق از قوانین و مراحل قانونی است.
در نظام حقوقی ایران، مهریه حق مالی است که به موجب عقد ازدواج بر عهده زوج قرار می گیرد و نقش مهمی در تأمین مالی و حقوقی زن ایفا می کند. ثبت رسمی ازدواج و مهریه، علاوه بر ایجاد اطمینان حقوقی برای طرفین، فرآیند مطالبه مهریه را در صورت بروز اختلاف، تسهیل می بخشد. اما در برخی موارد، به دلایل مختلف، ممکن است این ثبت رسمی صورت نگیرد که این موضوع، پرسش ها و ابهامات زیادی را در ذهن زوجین، به ویژه زنان، ایجاد می کند. این مقاله به بررسی جامع پیامدهای حقوقی عدم ثبت مهریه و ازدواج می پردازد و راهنمای کاملی برای اثبات و مطالبه مهریه در چنین شرایطی ارائه می دهد تا مخاطبان با درک عمیق از حقوق و تکالیف خود، مسیر قانونی مناسب را طی کنند.
مبانی حقوقی مهریه و ضرورت ثبت آن
پیش از بررسی پیامدهای عدم ثبت مهریه، لازم است نگاهی به مبانی حقوقی آن در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم و اهمیت ثبت رسمی را مورد تأکید قرار دهیم.
مهریه چیست؟ نگاهی به تعریف و انواع آن در قانون مدنی
مهریه، مالی است که به هنگام عقد ازدواج، مرد به زن می پردازد یا مکلف به پرداخت آن می شود. این حق مالی، نه تنها پشتوانه اقتصادی برای زن محسوب می گردد، بلکه نشانه ای از تکریم و ارج نهادن به مقام او در بنیان خانواده است. قانون مدنی ایران، مهریه را به سه دسته اصلی تقسیم می کند:
- مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین شکل آن است و مقداری مشخص از مال (اعم از وجه نقد، سکه، ملک، یا هر شیء دارای ارزش مالی) است که در زمان عقد و با توافق طرفین تعیین و در سند ازدواج قید می گردد. زوجه به محض وقوع عقد، مالک مهرالمسمی می شود و هر زمان که بخواهد (عندالمطالبه) یا در سررسید توافق شده (عندالاجل)، می تواند آن را مطالبه کند.
- مهرالمثل: در صورتی که در عقد دائم مهریه تعیین نشده باشد و زن و مرد با یکدیگر نزدیکی کرده باشند، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. میزان مهرالمثل با توجه به شأن و وضعیت زن از لحاظ تحصیلات، موقعیت اجتماعی، خانوادگی و عرف شهر یا محلی که در آن زندگی می کند، توسط دادگاه تعیین می شود.
- مهرالمتعه: اگر در عقد دائم مهریه تعیین نشده باشد و مرد همسر خود را قبل از نزدیکی طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود. در این حالت، میزان مهرالمتعه با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد و توانایی او در پرداخت، توسط دادگاه تعیین می گردد.
بنابراین، مهریه در قانون مدنی، حتی اگر در ابتدا به صورت مهرالمسمی تعیین نشده باشد، در صورت وقوع شرایط خاص، به اشکال دیگر مانند مهرالمثل یا مهرالمتعه قابل مطالبه خواهد بود.
اهمیت و کارکرد ثبت رسمی ازدواج و مهریه
ثبت رسمی ازدواج و به تبع آن، ثبت مهریه در دفاتر رسمی ازدواج، اقدامی حیاتی و دارای پیامدهای حقوقی فراوانی است. این اقدام، نه تنها وجود رابطه زوجیت را به صورت قطعی و غیرقابل انکار اثبات می کند، بلکه جزئیات مهمی مانند میزان مهریه، شرایط پرداخت و سایر توافقات زوجین را به صورت مستند و رسمی ثبت می نماید. از مهمترین کارکردهای ثبت رسمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حفظ حقوق زوجین و فرزندان: ثبت رسمی، پشتوانه قانونی محکمی برای حقوق هر دو طرف و هر فرزند حاصل از ازدواج فراهم می کند.
- سهولت اثبات در مراجع قضایی و ثبتی: در صورت بروز اختلاف، سند رسمی ازدواج به عنوان یک دلیل قاطع، روند رسیدگی قضایی را به شدت تسریع و تسهیل می بخشد. زن می تواند برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، مستقیماً اقدام کند و نیازی به اثبات مجدد رابطه زوجیت در دادگاه نخواهد بود.
- جلوگیری از اختلافات و سوءتفاهمات آتی: شفافیت ناشی از ثبت رسمی، از بروز بسیاری از اختلافات و ابهامات در آینده جلوگیری می کند.
عدم ثبت رسمی، مسیر احقاق حق را پر پیچ وخم و چالش برانگیز می سازد و زوجین را ناچار به اثبات ادعای خود با استفاده از ادله دیگری می کند که ممکن است به راحتی در دسترس نباشند.
پیامدهای عدم ثبت مهریه و ازدواج در عقد دائم
یکی از پرتکرارترین سوالات در حوزه حقوق خانواده، به پیامدهای عدم ثبت مهریه یا ازدواج دائم بازمی گردد. پاسخ به این سوال، تفاوت های اساسی با عقد موقت دارد.
آیا عدم ثبت مهریه در عقد دائم به معنای از بین رفتن آن است؟
پاسخ صریح و قاطع این است: خیر. مهریه به عنوان یک حق شرعی و قانونی، حتی با عدم ثبت رسمی در عقد دائم، از بین نمی رود. اما اثبات آن، بدون وجود سند رسمی، قطعاً دشوارتر خواهد شد و زن ملزم است با استفاده از سایر ادله اثباتی، وجود رابطه زوجیت و میزان مهریه توافق شده را در محاکم قضایی به اثبات برساند.
الف) در صورتی که مهریه در عقد دائم ذکر نشده باشد (عدم تعیین مهریه در متن عقد)
برخلاف تصور برخی، عدم تعیین مهریه در متن عقد دائم، به بطلان عقد منجر نمی شود. ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی صراحتاً بیان می دارد: در نکاح دائم، عدم ذکر مهریه در عقد، موجب بطلان عقد نیست. این یکی از تفاوت های عمده عقد دائم با عقد موقت است. در چنین حالتی، حقوق زن در خصوص مهریه به شرح زیر است:
- در صورت نزدیکی: اگر زن و مرد پس از عقد دائم که در آن مهریه تعیین نشده بود، با یکدیگر نزدیکی کنند، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. همانطور که پیشتر توضیح داده شد، مهرالمثل با توجه به وضعیت و شأن زن از سوی دادگاه تعیین می شود.
- در صورت طلاق قبل از نزدیکی: چنانچه مرد همسر خود را قبل از نزدیکی طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود. میزان مهرالمتعه بر اساس توانایی مالی مرد و توسط دادگاه مشخص می گردد.
پس، حتی اگر مهریه به صورت مهرالمسمی در عقد دائم قید نشود، زن هرگز بدون مهریه نخواهد ماند، اما ماهیت و شیوه تعیین آن تغییر می کند.
ب) در صورتی که مهریه تعیین شده باشد اما واقعه ازدواج دائم ثبت رسمی نشده باشد
در این حالت، زوجین بر سر میزان مهریه توافق کرده اند، اما به هر دلیلی، واقعه ازدواج دائم و به تبع آن، مهریه را در دفتر رسمی ازدواج ثبت نکرده اند. در چنین وضعیتی:
- عقد از نظر شرعی و قانونی صحیح است، زیرا ارکان اصلی نکاح (ایجاب و قبول) محقق شده است.
- چالش اصلی، اثبات وجود رابطه زوجیت و مقدار مهریه توافق شده، در صورت بروز اختلاف، خواهد بود. فقدان سند رسمی، بار اثبات را بر دوش زوجه می گذارد.
- عدم ثبت واقعه ازدواج دائم توسط مرد، نه تنها پیامدهای مدنی دارد، بلکه دارای جنبه کیفری نیز می باشد. بر اساس ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده، مردی که واقعه ازدواج دائم را ثبت نکند، به جزای نقدی درجه پنج و در صورت تکرار، به جزای نقدی درجه چهار محکوم می شود. این مجازات، نشان دهنده اهمیت ثبت رسمی ازدواج از نظر قانونگذار است.
چالش های حقوقی مطالبه مهریه در ازدواج دائم ثبت نشده
فقدان سند رسمی ازدواج، فرآیند مطالبه مهریه را با چالش های حقوقی متعددی مواجه می کند. این چالش ها عمدتاً بر دو محور اصلی استوارند:
- نیاز به اثبات نکاح به طریق دیگر: در ابتدا، زن باید وجود رابطه زوجیت دائم را در دادگاه خانواده اثبات کند. این مرحله، سنگ بنای هرگونه مطالبه مهریه است. بدون اثبات نکاح، دادگاه نمی تواند به درخواست مهریه رسیدگی کند.
- نیاز به اثبات وجود مهریه و مقدار آن: پس از اثبات نکاح، زن باید وجود توافق بر مهریه و میزان دقیق آن را نیز اثبات کند. در صورت عدم وجود سند رسمی، این اثبات باید با توسل به ادله دیگر صورت گیرد.
این چالش ها، زمان بر بوده و نیازمند جمع آوری دقیق مدارک و شواهد و همچنین تخصص حقوقی برای ارائه صحیح آن ها به دادگاه است.
پیامدهای عدم ثبت مهریه و ازدواج در عقد موقت
عقد موقت یا صیغه، به دلیل تفاوت های ماهوی با عقد دائم، در زمینه مهریه و ثبت آن، مقررات متفاوتی دارد که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف ضروری است.
آیا عدم تعیین مهریه در عقد موقت به معنای بطلان آن است؟
پاسخ صریح: بله. این یکی از مهمترین و اساسی ترین تفاوت های عقد موقت با عقد دائم است. بر اساس مواد ۱۰۷۵ و ۱۰۹۵ قانون مدنی، تعیین مهریه در عقد موقت یک رکن اصلی و شرط صحت آن است. به این معنا که اگر در هنگام اجرای صیغه عقد موقت، مهریه به صورت دقیق و مشخص (اعم از نوع و مقدار) تعیین نشود، عقد اساساً باطل خواهد بود و هیچ گونه اثر حقوقی ناشی از زوجیت (مانند مهریه یا نفقه) بر آن مترتب نخواهد شد.
بر اساس مواد ۱۰۷۵ و ۱۰۹۵ قانون مدنی، تعیین مهریه در عقد موقت یک رکن اصلی و شرط صحت آن است و بدون آن، عقد اساساً باطل خواهد بود.
دلیل این امر، ماهیت عقد موقت است که از ابتدا برای مدت معین و با مهریه مشخص منعقد می گردد. بنابراین، اگر قصد انجام عقد موقت وجود دارد، طرفین باید حتماً پیش از اجرای صیغه، بر سر مهریه به توافق رسیده و آن را به وضوح مشخص کنند.
پیامدهای عدم ثبت رسمی واقعه ازدواج موقت (که مهریه در آن تعیین شده است)
در حالت عادی، ثبت رسمی واقعه ازدواج موقت اجباری نیست و بسیاری از عقدهای موقت به صورت شفاهی یا با تنظیم یک صیغه نامه عادی (غیررسمی) انجام می شوند. با این حال، قانونگذار در موارد خاصی ثبت عقد موقت را الزامی دانسته است، از جمله:
- در صورت باردار شدن زن از این ازدواج.
- در صورت توافق طرفین بر ثبت.
- در صورتی که شرط ضمن عقد بر ثبت باشد.
حتی در صورتی که مهریه در عقد موقت به درستی تعیین شده باشد، اما واقعه ازدواج به صورت رسمی ثبت نگردد، چالش اصلی در زمان مطالبه مهریه، اثبات وجود رابطه زوجیت موقت و میزان مهریه توافق شده خواهد بود. در فقدان سند رسمی (مانند صیغه نامه رسمی)، زن برای مطالبه مهریه خود ناچار است به سایر ادله اثباتی متوسل شود، که این امر فرآیند را پیچیده تر و زمان برتر می کند. عدم وجود یک سند کتبی (حتی عادی) که حاوی اطلاعات مهریه و مدت باشد، می تواند اثبات را بسیار دشوار سازد.
اهمیت ثبت مهریه در عقد موقت برای جلوگیری از بطلان و مشکلات اثباتی
با توجه به توضیحات فوق، اهمیت تعیین و ثبت مهریه در عقد موقت دوچندان می شود:
- جلوگیری از بطلان عقد: تعیین مهریه، شرط اساسی صحت عقد موقت است. بدون آن، عقد باطل است و هیچ حق و تکلیفی برای طرفین ایجاد نمی شود.
- تسهیل اثبات: حتی اگر ثبت رسمی عقد موقت اجباری نباشد، تنظیم یک صیغه نامه کتبی و دقیق (حتی عادی) که شامل مدت عقد و میزان مهریه باشد، به عنوان یک دلیل محکم، در صورت بروز اختلاف، به زن کمک شایانی در اثبات دعوای خود خواهد کرد و از مشکلات اثباتی بعدی جلوگیری می کند. این صیغه نامه عادی، می تواند به عنوان سند در دادگاه ارائه شود.
بنابراین، حتی اگر قصد ثبت رسمی وجود ندارد، نگارش یک سند عادی با جزئیات کامل مهریه و مدت، حداقل اقدامی است که برای تضمین حقوق زوجین در عقد موقت توصیه می شود.
راهنمای عملی مطالبه مهریه در صورت عدم ثبت (دائم یا موقت)
در شرایطی که مهریه یا واقعه ازدواج (دائم یا موقت) به صورت رسمی ثبت نشده است، مطالبه مهریه نیازمند آگاهی دقیق از مراحل قانونی و جمع آوری ادله مناسب است. این بخش به تفصیل به این موضوع می پردازد.
جمع آوری ادله و مدارک اثبات نکاح و مهریه (در فقدان سند رسمی)
هنگامی که سند رسمی ازدواج وجود ندارد، زن باید با ارائه ادله اثباتی دیگر، وجود رابطه زوجیت و همچنین توافق بر مهریه و میزان آن را در دادگاه به اثبات برساند. ارزش اثباتی این مدارک در کنار یکدیگر افزایش می یابد:
- شهادت شهود: گواهی افرادی که در زمان عقد حضور داشته اند (شهود عقد) یا از رابطه زوجیت و توافقات مهریه بین زوجین اطلاع دارند (مانند بستگان نزدیک و آشنایان). شهادت باید واضح و دقیق باشد.
- اقرار زوج: هرگونه اقرار کتبی یا شفاهی مرد به وجود رابطه زوجیت و قبول مهریه. این اقرار می تواند شامل دست نوشته ها، پیامک ها، چت های ثبت شده در شبکه های اجتماعی، مکاتبات، فیلم ها یا فایل های صوتی باشد که در آن ها مرد به صراحت به ازدواج و مهریه اقرار کرده است.
- سند عادی (صیغه نامه غیررسمی، قولنامه ازدواج): هرگونه مدرک کتبی که حاوی اطلاعات ازدواج و مهریه باشد و به امضای طرفین رسیده باشد. این سند، اگرچه رسمی نیست، اما می تواند به عنوان یک دلیل مهم در دادگاه ارائه شود.
- دلایل اثباتی دیگر:
- تولد فرزند: وجود فرزند مشترک، دلیل بسیار قوی بر وجود رابطه زوجیت است.
- استمرار زندگی مشترک: زندگی زیر یک سقف برای مدت طولانی، گواهی بر زوجیت می تواند باشد.
- عکس ها و فیلم های خانوادگی: تصاویری که نشان دهنده زندگی مشترک و رابطه زناشویی است.
- کارت دعوت عروسی: در صورت برگزاری مراسم.
- گزارش تحقیق محلی: دادگاه می تواند با ارسال نماینده یا از طریق کلانتری، تحقیقات محلی انجام دهد و از همسایگان یا افراد محل در خصوص رابطه زوجیت استعلام کند.
- نامه کتبی از نهادهای مذهبی: در برخی موارد، تأییدیه از مراکز مذهبی که صیغه را اجرا کرده اند.
این ادله به عنوان امارات قضایی و قرائن در کنار یکدیگر بررسی می شوند و هرچه تعداد و قوت آن ها بیشتر باشد، شانس اثبات دعوا در دادگاه بالاتر خواهد رفت.
مراحل قانونی مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
مطالبه مهریه در صورت عدم ثبت رسمی، منحصراً از طریق دادگاه خانواده صورت می گیرد. مراحل کلی به شرح زیر است:
- گام اول: ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت: پیش از هر اقدامی، خواهان (زن) باید در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) ثبت نام کرده و احراز هویت شود تا بتواند دادخواست خود را ثبت و ابلاغیه ها را دریافت کند.
- گام دوم: تهیه و تنظیم دادخواست مطالبه مهریه:
- دادخواست باید به صورت کتبی و با شرح کامل واقعه نکاح و توافق بر مهریه (میزان و شرایط آن) تنظیم شود.
- تمام ادله اثباتی موجود (مانند شهادت شهود، اقرار زوج، سند عادی) باید به صورت مستند در دادخواست قید و ضمیمه شوند.
- خواسته مطالبه مهریه به صورت دقیق (مثلاً تعداد سکه یا مبلغ وجه) مشخص شود.
- در صورت نیاز به توقیف اموال زوج پیش از صدور حکم قطعی، می توان همزمان با دادخواست اصلی، درخواست تأمین خواسته نیز ارائه داد تا از انتقال اموال جلوگیری شود.
- گام سوم: مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت دادخواست: خواهان باید با در دست داشتن دادخواست و مدارک، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست خود را ثبت و هزینه دادرسی را پرداخت نماید. دادخواست به دادگاه خانواده صالح ارجاع داده می شود.
- گام چهارم: رسیدگی در دادگاه:
- دادگاه با تعیین وقت رسیدگی، طرفین را برای جلسه اول دعوت می کند.
- در جلسات دادگاه، قاضی به بررسی ادله ارائه شده می پردازد. خواهان باید شواهد و مدارک خود را ارائه کرده و شهود را جهت ادای شهادت حاضر نماید.
- زوج نیز می تواند دفاعیات خود را ارائه کند، مثلاً ادعای عدم وقوع عقد یا عدم توافق بر مهریه را مطرح نماید.
- قاضی ممکن است برای تحقیق و معاینه محلی (جهت اثبات زندگی مشترک) یا ارجاع به کارشناسی (برای تعیین مهرالمثل یا مهرالمتعه) قرار صادر کند.
- در برخی موارد، دادگاه ممکن است طرفین را به داوری ارجاع دهد، به خصوص اگر اختلافات گسترده تر باشد.
- گام پنجم: صدور حکم و اجرای آن:
- پس از بررسی کامل، دادگاه حکم به اثبات نکاح و پرداخت مهریه صادر می کند. این حکم می تواند مورد اعتراض و تجدیدنظرخواهی قرار گیرد.
- پس از قطعیت حکم، نوبت به اجرای حکم می رسد. زن می تواند برای توقیف اموال مرد (بر اساس حکم دادگاه) اقدام کند.
- اگر مرد توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار (ناتوانی مالی) دهد که در صورت پذیرش، مهریه به صورت اقساطی پرداخت خواهد شد.
- در خصوص محدودیت های حبس در مورد مهریه، لازم است توجه شود که بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و رویه قضایی، امکان صدور حکم جلب برای عدم پرداخت مهریه، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی وجود دارد. برای مهریه های مازاد بر این مقدار، تنها در صورتی حکم جلب صادر می شود که زن بتواند موسر بودن مرد را اثبات کند (یعنی ثابت کند مرد توانایی پرداخت دارد ولی از پرداخت خودداری می کند).
چرا نمی توان از طریق اداره ثبت اقدام کرد؟
مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک، منحصراً برای اسناد رسمی لازم الاجرا (مانند سند رسمی ازدواج که در دفترخانه تنظیم شده است) امکان پذیر است. سند رسمی ازدواج به خودی خود قدرت اجرایی دارد و نیازی به مراجعه اولیه به دادگاه برای اثبات حق نیست. بنابراین، در صورتی که ازدواج و مهریه به صورت رسمی ثبت نشده باشند، زن نمی تواند مستقیماً به اداره ثبت مراجعه کرده و اجراییه صادر کند. او ابتدا باید از طریق دادگاه خانواده، وجود رابطه زوجیت و مهریه را اثبات نماید تا حکم قطعی قضایی دریافت کند. پس از صدور حکم قطعی دادگاه، آن حکم قضایی خود به منزله یک سند رسمی لازم الاجرا محسوب می شود و می توان برای اجرای آن از طریق اجرای احکام دادگستری (و نه اداره ثبت اسناد) اقدام کرد.
نکات کلیدی و توصیه های حقوقی
در مواجهه با وضعیت عدم ثبت مهریه یا ازدواج، رعایت نکات و توصیه های حقوقی زیر می تواند به افراد کمک کند تا با آگاهی و اطمینان بیشتری حقوق خود را پیگیری کنند.
اهمیت مشورت با وکیل متخصص
پیچیدگی های حقوقی مربوط به اثبات نکاح و مهریه در غیاب سند رسمی، نیازمند تخصص و تجربه حقوقی است. مشورت با یک وکیل متخصص در امور خانواده می تواند به شما در موارد زیر کمک شایانی کند:
- ارزیابی دقیق وضعیت: وکیل می تواند با بررسی شرایط پرونده، نقاط قوت و ضعف ادله شما را شناسایی کند.
- جمع آوری مدارک: راهنمایی در خصوص نوع و نحوه جمع آوری ادله اثباتی و ارائه آن ها به دادگاه.
- تنظیم دادخواست: نگارش صحیح و کامل دادخواست و درخواست های مرتبط (مانند تأمین خواسته).
- نمایندگی در دادگاه: حضور وکیل در جلسات دادگاه و دفاع مؤثر از حقوق شما.
- جلوگیری از اشتباهات احتمالی: یک وکیل باتجربه می تواند از اقداماتی که ممکن است به ضرر شما تمام شود، جلوگیری کند.
جمع آوری و نگهداری دقیق مدارک
همانطور که پیشتر اشاره شد، در نبود سند رسمی، ادله اثباتی دیگر نقش حیاتی ایفا می کنند. هر کوچکترین مدرکی که بتواند وجود رابطه زوجیت یا توافق بر مهریه را نشان دهد، می تواند در روند اثبات مؤثر باشد. بنابراین، توصیه می شود:
- هرگونه دست نوشته، پیامک، ایمیل، مکاتبه، عکس یا فایل صوتی که به ازدواج یا مهریه اشاره دارد را به دقت جمع آوری و نگهداری کنید.
- اطلاعات تماس شهود احتمالی را داشته باشید و از آن ها بخواهید تا در صورت نیاز، برای شهادت در دادگاه آمادگی داشته باشند.
- سعی کنید در صورت امکان، شواهدی از زندگی مشترک و عمومی خود (مانند مدارک مربوط به محل سکونت مشترک، هزینه های خانوادگی و…) را حفظ کنید.
تلاش برای ثبت رسمی ازدواج
بهترین و مطمئن ترین راه برای تضمین حقوق زوجین و جلوگیری از بروز هرگونه چالش حقوقی در آینده، ثبت رسمی واقعه ازدواج در دفاتر رسمی ازدواج است. این اقدام، یک سرمایه گذاری حقوقی برای آینده ای روشن تر و بدون دغدغه خواهد بود. حتی اگر عقد به صورت غیررسمی منعقد شده باشد، طرفین می توانند بعداً با توافق و اثبات آن در دادگاه، اقدام به ثبت رسمی آن کنند.
آگاهی از قوانین به روز
قوانین مربوط به خانواده، از جمله مهریه، ممکن است دستخوش تغییر و به روزرسانی شوند (مانند سقف ۱۱۰ سکه برای حکم جلب). لذا، آگاهی از آخرین مصوبات و رویه های قضایی برای هر دو طرف ازدواج اهمیت دارد. این آگاهی می تواند از تصمیمات نادرست و اقدامات غیرمؤثر جلوگیری کند.
عدم ناامیدی
با وجود چالش ها و دشواری هایی که عدم ثبت رسمی ازدواج و مهریه ایجاد می کند، قانون راهکارهایی را برای احقاق حق در نظر گرفته است. مهم است که افراد در چنین شرایطی دچار ناامیدی نشوند و با پشتکار و مشاوره حقوقی صحیح، برای پیگیری حقوق قانونی خود اقدام نمایند. بسیاری از دعاوی اثبات نکاح و مهریه در نبود سند رسمی، با موفقیت به نتیجه رسیده اند.
نتیجه گیری
همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، اگر مهریه ثبت نشود، به معنای از بین رفتن حق مهریه زن نیست، اما فرآیند اثبات و مطالبه آن را به مراتب پیچیده تر و زمان برتر می کند. مهریه، چه به صورت مهرالمسمی تعیین شده باشد و چه به واسطه عدم تعیین اولیه، در قالب مهرالمثل یا مهرالمتعه قابل مطالبه است. تفاوت اساسی میان عقد دائم و موقت در این زمینه، در آن است که در عقد موقت، تعیین مهریه یک رکن اصلی و شرط صحت عقد محسوب می شود و بدون آن، عقد اساساً باطل است، در حالی که در عقد دائم، عدم ذکر مهریه، به بطلان عقد منجر نمی شود.
در فقدان سند رسمی ازدواج، زن باید با جمع آوری ادله اثباتی متنوع نظیر شهادت شهود، اقرار زوج، اسناد عادی و سایر قرائن، وجود رابطه زوجیت و میزان مهریه توافق شده را در دادگاه خانواده به اثبات برساند. مسیر قضایی، شامل ثبت دادخواست، ارائه ادله و حضور در جلسات رسیدگی است و امکان مطالبه از طریق اداره ثبت وجود ندارد. با وجود چالش ها، قانون برای احقاق حق راهکارهایی در نظر گرفته است.
توصیه اکید می شود که زوجین همواره برای ثبت رسمی ازدواج و مهریه اقدام کنند تا از بروز مشکلات حقوقی آتی جلوگیری شود. در صورت عدم ثبت، مشاوره با وکیل متخصص و جمع آوری دقیق مدارک، گام های حیاتی برای حفظ و مطالبه حقوق قانونی خواهد بود. ناامیدی در این مسیر بی معناست؛ با آگاهی و پیگیری صحیح، می توان به نتیجه مطلوب دست یافت.
سوالات متداول
آیا در ازدواج ثبت نشده می توان مهریه را از طریق اداره ثبت مطالبه کرد؟
خیر. مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت منحصراً برای اسناد رسمی ازدواج امکان پذیر است. در صورتی که ازدواج به صورت رسمی ثبت نشده باشد، زن باید ابتدا از طریق دادگاه خانواده اقدام کرده و پس از اثبات رابطه زوجیت و مهریه، از طریق اجرای احکام دادگستری برای وصول آن اقدام نماید.
در صورت فوت مرد و ثبت نشدن ازدواج، آیا زن حق مهریه دارد؟
بله. در صورت فوت مرد، اگر زن بتواند رابطه زوجیت (حتی اگر ثبت نشده باشد) و وجود مهریه را در دادگاه اثبات کند، می تواند مهریه خود را از ماترک زوج (اموال به جای مانده از متوفی) مطالبه کند. این حق، مانند سایر دیون متوفی، از اموال او پرداخت می شود.
اگر مهریه شفاهی توافق شده باشد، قابل مطالبه است؟
بله، مهریه شفاهی نیز قابل مطالبه است، اما اثبات آن دشوارتر خواهد بود. در این حالت، زن باید با استفاده از شهادت شهود، اقرار مرد (کتبی یا شفاهی)، پیامک ها، چت ها، فیلم ها و سایر قرائن، توافق شفاهی بر مهریه و میزان آن را در دادگاه اثبات کند.
آیا عدم ثبت مهریه (یا ازدواج) مجازات زندان برای مرد دارد؟
عدم ثبت واقعه ازدواج دائم توسط مرد، بر اساس ماده 49 قانون حمایت خانواده، مجازات کیفری (جزای نقدی) دارد، اما به خودی خود منجر به زندان نمی شود. عدم پرداخت مهریه نیز جرم محسوب نمی شود، بلکه یک دین مالی است. فقط در شرایط خاص و تا سقف 110 سکه تمام بهار آزادی، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، ممکن است حکم جلب صادر شود. برای مازاد بر 110 سکه، حکم جلب تنها در صورت اثبات موسر بودن مرد و استنکاف از پرداخت صادر می شود.
مهلت قانونی برای مطالبه مهریه ثبت نشده چقدر است؟
مهریه یک دین است و زن هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند (عندالمطالبه). مهلت قانونی خاصی برای مطالبه مهریه (چه ثبت شده و چه ثبت نشده) وجود ندارد و این حق با گذشت زمان از بین نمی رود. حتی پس از فوت زوج یا زوجه نیز این حق برای ورثه محفوظ می ماند.
اگر مرد به کلی منکر ازدواج شود، چه باید کرد؟
در این شرایط، وظیفه زن است که با ارائه تمامی ادله ممکن (مانند شهادت شهود، پیامک ها، عکس ها، فیلم ها، استشهاد و تحقیق محلی، تولد فرزند و هرگونه مدرک دیگر)، وجود رابطه زوجیت را در دادگاه خانواده اثبات کند. این فرآیند ممکن است زمان بر و پیچیده باشد و کمک گرفتن از وکیل متخصص در این خصوص بسیار توصیه می شود.