نمونه رای استرداد هدایای دوران نامزدی
نمونه رای استرداد هدایای دوران نامزدی
موضوع استرداد هدایای دوران نامزدی همواره یکی از چالش های حقوقی پس از به هم خوردن وصلت منظور بوده است. ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی به صراحت به این مسئله پرداخته و حق مطالبه هدایا را به طرفین یا ابوین آن ها می دهد. این مقاله به تحلیل جامع مبانی قانونی، شرایط مطالبه، فرآیند قضایی و ارائه نمونه آرای دادگاه ها و یک الگوی عملی دادخواست می پردازد تا راهنمایی کامل برای ذینفعان باشد.
دوران نامزدی، که مقدمه ای بر تشکیل زندگی مشترک است، غالباً با تبادل هدایایی همراه می شود که نمادی از مهر و علاقه متقابل هستند. با این حال، در شرایطی که این رابطه به ازدواج ختم نشود یا حتی پس از ازدواج، مسائلی پیرامون مالکیت و استرداد این هدایا پیش می آید. پیچیدگی های حقوقی این موضوع، به ویژه با توجه به ماهیت متفاوت هدایا (نظیر هبه، امانت یا بخشش بلاعوض) و شرایط خاص هر پرونده، نیازمند تحلیل دقیق قانونی و بررسی رویه قضایی است.
مبانی قانونی استرداد هدایای دوران نامزدی
برای درک صحیح حق استرداد هدایای دوران نامزدی، لازم است ابتدا به جایگاه حقوقی این دوران و مواد قانونی مرتبط با آن در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران بپردازیم.
تعریف حقوقی نامزدی و تفاوت آن با عقد نکاح
نامزدی در حقوق ایران به عنوان «وعده ازدواج» شناخته می شود و ماهیتی کاملاً متفاوت از «عقد نکاح» دارد. ماده ۱۰۳۵ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: «وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند؛ اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده، پرداخت شده باشد. بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده، می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی تواند او را مجبور به ازدواج کرده یا از جهت صرف امتناع از وصلت، مطالبه خسارتی نماید.»
این ماده تأکید می کند که نامزدی تنها یک توافق مقدماتی است و هیچ الزام قانونی برای به سرانجام رساندن ازدواج ایجاد نمی کند. از این رو، هر یک از طرفین می تواند بدون تبعات حقوقی، از ادامه نامزدی و تشکیل زندگی مشترک انصراف دهد. این عدم الزام، خود بستری برای طرح دعوای استرداد هدایا در صورت به هم خوردن وصلت فراهم می آورد، چرا که هدایا با انگیزه و نیت خاص وقوع ازدواج داده شده اند.
تحلیل ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی: محور اصلی دعوا
ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی، هسته اصلی دعوای استرداد هدایای دوران نامزدی را تشکیل می دهد. این ماده مقرر می دارد:
«هر یک از نامزدها می تواند در صورت به هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند و اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می شود؛ مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.»
شرح دقیق اجزای این ماده کلیدی است:
- «به هم خوردن وصلت منظور»: این شرط اساسی است. به معنای عدم وقوع ازدواج به هر دلیلی، اعم از انصراف یکی از طرفین، فوت یکی از آن ها، یا فسخ نامزدی. اگر ازدواج صورت گیرد، این ماده به خودی خود قابل استناد نخواهد بود، مگر در موارد خاص که در ادامه بررسی می شود.
- «هدایایی که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است»: نشان می دهد که هدایا باید با انگیزه و هدف اصلی ازدواج داده شده باشند و به صرف شخص نامزد یا والدین وی تعلق گیرند. هدایای داده شده توسط سایر اقوام، تحت شمول مستقیم این ماده قرار نمی گیرند و دعوای استرداد آن ها نیازمند تحلیل جداگانه است.
- «مطالبه کند و اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود»: اولویت با بازگرداندن عین هدیه است. در صورت عدم امکان، خواهان می تواند قیمت آن را مطالبه کند. نکته مهم در اینجا، تعیین قیمت روز هدایا است که معمولاً از طریق کارشناسی رسمی دادگستری تعیین می شود.
- «که عادتاً نگاه داشته می شود»: این بخش به تفکیک میان هدایای مصرف شدنی (مانند شیرینی، گل، عطر، مواد غذایی) و هدایای باقی مانده (مانند طلا، جواهر، ساعت، لباس یا لوازم منزل گران بها) می پردازد. تنها هدایایی که عرفاً نگهداری می شوند، مشمول استرداد هستند.
- «مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد»: مسئولیت تلف شدن هدایا بر عهده کسی است که تقصیر داشته است. اگر هدیه بدون تقصیر گیرنده (مثلاً بر اثر سرقت، آتش سوزی یا بلایای طبیعی) از بین رفته باشد، حق مطالبه عین یا قیمت آن ساقط می شود. اثبات تقصیر یا عدم تقصیر از نکات اساسی در این بخش از دعواست.
ماهیت حقوقی هدایا: هبه، امانت یا بخشش؟
یکی از مباحث مهم در دعوای استرداد هدایا، تعیین ماهیت حقوقی آن هاست. آیا این هدایا ماهیت «هبه» دارند که در برخی شرایط قابل رجوع است؟ یا «امانت» هستند؟ یا صرفاً «بخشش» که قابل بازگشت نیست؟
عموم حقوقدانان و رویه قضایی، هدایای دوران نامزدی را نوعی «هبه معوض» می دانند که عوض آن، وقوع ازدواج است. با این تفسیر، ماده ۱۰۳۷ ق.م در واقع یک استثنا بر اصل عدم رجوع از هبه در ماده ۸۰۳ قانون مدنی است که می گوید: «بعد از قبض نیز واهب می تواند با بقای عین موهوبه از هبه رجوع کند، مگر در موارد ذیل: …» یکی از استثنائات، رجوع ناپذیری هبه در صورت فوت متهب یا واهب و برخی دیگر از شرایط است. اما در مورد هدایای نامزدی، قانونگذار به دلیل انگیزه خاص این هدایا، در صورت عدم تحقق وصلت، حق رجوع را برای واهب (هدیه دهنده) محفوظ دانسته است. این بدان معناست که حتی اگر هبه به ظاهر غیرقابل رجوع باشد (مانند هبه به خویشاوندان نسبی و سببی)، اگر تحت عنوان هدایای نامزدی و با هدف ازدواج باشد، مشمول ماده ۱۰۳۷ ق.م و قابل استرداد خواهد بود. هدایایی که عرفاً مصرف می شوند، به دلیل عدم بقای عین، قابل استرداد نیستند، مگر اینکه بهای آن ها از قبل تعیین شده و هدیه دهنده بتواند قصد خود را از دادن چنین هدیه ای به عنوان «معوض» اثبات کند.
شرایط و ضوابط کلیدی برای استرداد هدایا
مطالبه هدایای دوران نامزدی مستلزم احراز شرایطی است که در قانون مدنی و رویه قضایی مورد تأکید قرار گرفته اند. عدم وجود هر یک از این شرایط می تواند منجر به رد دعوا شود.
شرط اساسی: به هم خوردن وصلت منظور
محوری ترین شرط برای امکان استرداد هدایا، عدم وقوع ازدواج است. این به هم خوردن می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد:
- انصراف یکی از طرفین: شایع ترین حالت، جایی است که یکی از نامزدها از ادامه رابطه و تشکیل زندگی مشترک منصرف می شود.
- فوت یکی از نامزدها: اگر یکی از طرفین پیش از عقد نکاح فوت کند، وصلت منظور به هم خورده تلقی شده و وراث متوفی یا طرف زنده، حق مطالبه هدایای داده شده را خواهند داشت.
- فسخ نامزدی با توافق یا اجبار: گاهی نامزدی با توافق طرفین یا به دلیل شرایط خاصی که ادامه آن را ناممکن می سازد، فسخ می شود.
نکته حیاتی این است که اگر وصلت منظور به ازدواج منجر شود، اصولاً ماده ۱۰۳۷ ق.م قابل استناد نیست. در چنین مواردی، هدایا ماهیت هبه مطلق پیدا می کنند و تنها در صورتی قابل رجوع هستند که شرایط عام رجوع از هبه (ماده ۸۰۳ ق.م) فراهم باشد، مثلاً هدیه از سوی پدر به فرزند باشد و عین آن موجود و قابلیت رجوع داشته باشد.
وجود عین هدایا یا اثبات قیمت آن ها
خواهان دعوای استرداد، در وهله اول مطالبه عین هدایای داده شده را دارد. اگر عین هدایا موجود نباشد، حق مطالبه قیمت آن ها را خواهد داشت. این امر منوط به اثبات وجود یا قیمت هدایاست:
- وضعیت هدایای تلف شده: اگر هدیه به دلیل تقصیر گیرنده (مثلاً اهمال در نگهداری یا فروش غیرمجاز) تلف شده باشد، گیرنده مسئول قیمت آن خواهد بود. اما اگر تلف شدن بدون تقصیر گیرنده باشد (مثلاً سرقت یا حوادث طبیعی)، مسئولیت از وی ساقط می شود.
- نحوه اثبات: برای اثبات وجود یا قیمت هدایا، می توان از فاکتورهای خرید، شهادت شهود (مانند اعضای خانواده یا دوستان حاضر در زمان اهدای هدیه)، عکس ها و فیلم های مربوط به مراسم نامزدی، و در نهایت، تحقیقات محلی و سوگند بهره جست. در صورت عدم وجود عین، تعیین قیمت روز هدایا توسط کارشناس رسمی دادگستری صورت می گیرد.
چه کسانی حق مطالبه یا استرداد دارند؟
ماده ۱۰۳۷ ق.م به صراحت ذکر می کند که «هر یک از نامزدها» می توانند هدایا را مطالبه کنند. علاوه بر خود نامزدها، «ابوین او» نیز می توانند هدایایی که با انگیزه ازدواج به طرف مقابل یا ابوین او داده اند، مطالبه کنند. این بدان معناست که والدین نیز در صورت به هم خوردن وصلت، حق استرداد هدایایی که با همین هدف داده اند را دارند.
هدایای دوران نامزدی در صورت وقوع ازدواج
این بخش یکی از پیچیده ترین مسائل در دعوای استرداد هدایا است. همانطور که گفته شد، ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی در صورتی قابل استناد است که وصلت منظور به هم خورده باشد. بنابراین، اگر نامزدی به عقد نکاح منجر شود و طرفین زن و شوهر شوند، این ماده دیگر کاربردی نخواهد داشت.
نقد و بررسی رویه قضایی: در رویه قضایی، عموماً پس از وقوع ازدواج، هدایای داده شده در دوران نامزدی، ماهیت هبه ای پیدا می کنند که با عقد ازدواج، حالت «غیرقابل رجوع» به خود می گیرند. دلیل این امر آن است که هدف و انگیزه اصلی اهدای این هدایا (یعنی وقوع ازدواج) محقق شده است. در این حالت، برای استرداد هدایا باید به قواعد عمومی هبه در ماده ۸۰۳ ق.م مراجعه کرد. بر این اساس، هدایایی که عین آن ها موجود است، فقط در شرایط خاصی (مثل اینکه هبه به اقارب نباشد، مال تلف نشده باشد، تصرف در آن نشده باشد) و با تشخیص دادگاه، قابل استرداد خواهند بود. این امر به ویژه در مورد طلا و جواهر که عین آن ها معمولاً باقی می ماند، مصداق پیدا می کند.
به عنوان مثال، در برخی پرونده ها، اگر زوج یا زوجه بتوانند اثبات کنند که طلای داده شده به همسرشان در دوران نامزدی، به قصد هبه مطلق و بدون قید رجوع بوده و پس از عقد نیز در مالکیت همسر باقی مانده، دادگاه ممکن است حکم به عدم استرداد بدهد، مگر اینکه دلیل قوی برای رجوع پذیری هبه (بر اساس ماده ۸۰۳) وجود داشته باشد. رویه قضایی در این زمینه یکنواخت نیست و هر پرونده با توجه به ادله اثباتی و قصد طرفین مورد بررسی قرار می گیرد.
فرآیند قضایی: از دادگاه تا حکم نهایی
برای پیگیری حقوقی استرداد هدایای دوران نامزدی، لازم است مراحل قانونی مشخصی طی شود که از دادگاه صالح آغاز شده و تا صدور حکم نهایی ادامه می یابد.
دادگاه صالح: دادگاه خانواده
بر اساس قانون حمایت خانواده، رسیدگی به دعاوی مرتبط با دوران نامزدی و امور مربوط به آن، در صلاحیت دادگاه خانواده است. این دادگاه با توجه به ماهیت خانوادگی و حقوقی موضوع، به پرونده های استرداد هدایا رسیدگی می کند. خواهان باید دادخواست خود را به دفتر خدمات الکترونیک قضایی دادگاه خانواده محل اقامت خوانده یا محلی که هدایا داده شده اند، تقدیم کند.
مراحل تقدیم دادخواست و رسیدگی
فرآیند قضایی به شرح زیر است:
- تهیه اسناد و مدارک: جمع آوری کلیه مستندات مربوط به هدایا از قبیل فاکتورهای خرید، رسیدهای پرداخت، عکس ها و فیلم های مراسم، و شهادت شهود.
- تنظیم دادخواست: نگارش یک دادخواست جامع و دقیق با ذکر مشخصات خواهان، خوانده، خواسته (استرداد عین یا قیمت هدایا)، و دلایل و منضمات. استفاده از یک نمونه دادخواست معتبر در این مرحله بسیار کمک کننده است.
- ثبت دادخواست: دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شده و پس از پرداخت هزینه های دادرسی، به دادگاه خانواده ارجاع می شود.
- ابلاغ دادخواست: دادخواست به خوانده ابلاغ شده و زمان جلسه رسیدگی تعیین می گردد.
- جلسات رسیدگی و دفاعیات: طرفین در جلسات دادگاه حاضر شده و به ارائه ادله و دفاعیات خود می پردازند. در صورت نیاز، دادگاه ممکن است قرار کارشناسی برای تعیین قیمت روز هدایا صادر کند.
- صدور رأی: پس از بررسی ادله و دفاعیات، دادگاه رأی بدوی را صادر می کند. این رأی ظرف بیست روز قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است.
نقش اظهارنامه قضایی در پیشبرد دعوا
قبل از تقدیم دادخواست، ارسال اظهارنامه قضایی به طرف مقابل قویاً توصیه می شود. اظهارنامه یک سند رسمی است که در آن خواهان به صورت رسمی و قانونی، درخواست استرداد هدایا را مطرح کرده و به طرف مقابل مهلتی برای بازگرداندن آن ها می دهد. مزایای ارسال اظهارنامه عبارتند از:
- جنبه اثباتی: نشان دهنده حسن نیت خواهان برای حل مسالمت آمیز موضوع و ثبت رسمی درخواست.
- اخطار رسمی: به خوانده اطلاع می دهد که در صورت عدم استرداد، دعوای حقوقی طرح خواهد شد.
- آماده سازی برای دعوا: می تواند در مراحل بعدی دعوا به عنوان یکی از دلایل و منضمات دادخواست ارائه شود.
نمونه آرای قضایی در دعوای استرداد هدایای دوران نامزدی (تحلیل موردی)
بررسی نمونه آرای دادگاه ها، به درک بهتر رویه قضایی و چگونگی برخورد محاکم با دعاوی استرداد هدایای نامزدی کمک می کند. در ادامه به تحلیل چند نمونه رای با سناریوهای مختلف می پردازیم.
نمونه رای ۱: حکم به استرداد عین هدایا در صورت به هم خوردن وصلت
فرض کنید آقای الف به دلیل انصراف خانم ب از ازدواج، قصد مطالبه طلاجات و هدایای گران بها را دارد که در دوران نامزدی به خانم ب داده است.
خلاصه دادنامه بدوی:
«در خصوص دعوی آقای الف به طرفیت خانم ب به خواسته استرداد عین طلاجات و یک دستگاه ساعت مچی به شرح لیست پیوست دادخواست، به دلیل به هم خوردن وصلت منظور، دادگاه با بررسی محتویات پرونده، اقرار خوانده به دریافت هدایای مذکور و عدم ارائه دلیل موجهی مبنی بر تلف شدن یا مصرف عادی آن ها، و با استناد به شهادت شهود و مفاد ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی، دعوای خواهان را وارد تشخیص داده و حکم بر الزام خوانده به استرداد عین طلاجات و ساعت مچی مورد خواسته در حق خواهان صادر می نماید. در صورت عدم امکان استرداد عین، خوانده محکوم به پرداخت قیمت روز اقلام مذکور پس از جلب نظر کارشناس خواهد بود.»
تحلیل: در این رای، دادگاه بر اساس اصل «به هم خوردن وصلت منظور» و عدم انکار دریافت هدایا توسط خوانده، حکم به استرداد عین داده است. تأکید بر «عین» هدایا نشان می دهد که این هدایا از نوعی بوده اند که عرفاً نگهداری می شوند و مشمول ماده ۱۰۳۷ ق.م هستند. ذکر «قیمت روز» در صورت تعذر عین نیز، مطابق با بخش دوم این ماده است.
نمونه رای ۲: حکم به پرداخت قیمت روز هدایا در صورت عدم وجود عین
در موردی دیگر، خانم س به دلیل تلف شدن طلاجات اهدایی توسط آقای م، خواهان دریافت قیمت آن هاست.
خلاصه دادنامه:
«در پرونده ای که خانم س از آقای م بابت استرداد قیمت یک سرویس طلا و یک نیم ست، به علت به هم خوردن نامزدی و عدم وجود عین هدایا، اقامه دعوا کرده است، دادگاه با استماع اظهارات طرفین و بررسی مدارک ارائه شده (فاکتور خرید طلاجات و شهادت شهود)، و احراز اینکه طلاجات مذکور به دلیل سرقت از منزل خوانده، بدون تقصیر وی تلف شده اند، و با توجه به اینکه هدایا از نوعی بوده اند که عادتاً نگهداری می شوند، قرار کارشناسی رسمی دادگستری برای تعیین قیمت روز طلاجات را صادر نمود. پس از وصول نظریه کارشناس و پرداخت سهم الشرکه مربوطه، دادگاه حکم به پرداخت مبلغ ۱,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (یک میلیارد و پانصد میلیون ریال) بابت قیمت روز طلاجات از سوی خوانده در حق خواهان صادر کرد.»
تحلیل: این رای نشان می دهد که حتی در صورت تلف شدن هدایا، اگر طرف مقابل مسئولیت تقصیر در تلف را نداشته باشد، دادگاه به جای عین، حکم به پرداخت قیمت روز می دهد. نقش کارشناس رسمی دادگستری در تعیین «قیمت روز» هدایا اینجا بسیار پررنگ است. همچنین، تأکید بر «عادتاً نگهداری شدن» هدایا، نشان می دهد که دادگاه به تمایز میان هدایای مصرف شدنی و باقی مانده توجه داشته است.
نمونه رای ۳: رد دعوای استرداد هدایا در شرایط خاص (وقوع ازدواج)
همان پرونده آقای م.گ. به طرفیت خانم م.م. که در محتوای رقبا اشاره شد، مثال خوبی برای رد دعوا در صورت وقوع ازدواج است.
خلاصه دادنامه بدوی (شامل بخش رد دعوا):
«… در خصوص دعوی خواهان نسبت به مازاد مورد حکم و نسبت به باقیمانده فاکتورها، با توجه به اظهارات شهود خواهان و مجموع اظهارات طرفین، طلاهای نسبت به مازاد مورد حکم را خواهان هدیه نداده است، بلکه اقوام وی به خوانده هدیه نموده اند که قابل استرداد از ناحیه خواهان نمی باشد؛ همچنین طلای مندرج در فاکتور شماره … حسب اظهار خواهان بابت مراسم خواستگاری و بله برون قبل از عقد بوده است که به استناد ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی فقط در صورت به هم خوردن وصلت قابل استرداد می باشد. نظر به اینکه زوجین پس از نامزدی، مبادرت به انعقاد عقد نکاح نموده و ازدواج صورت گرفته است، لذا هدایای داده شده در دوران نامزدی با تحقق وصلت، ماهیت هبه مطلق یافته و از شمول ماده ۱۰۳۷ خارج می گردد. بنابراین دادگاه دعوی خواهان نسبت به این بخش از خواسته را وارد ندانسته و به استناد ماده ۱۹۷ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، حکم بر رد آن صادر می نماید.»
تحلیل تخصصی: این رای به وضوح نشان می دهد که شرط «به هم خوردن وصلت منظور» تا چه حد برای اعمال ماده ۱۰۳۷ ق.م حیاتی است. با وقوع ازدواج، هدایای نامزدی از شمول این ماده خارج شده و به هبه مطلق تبدیل می شوند که رجوع از آن ها تابع شرایط عمومی هبه (ماده ۸۰۳ ق.م) است. در این پرونده، دادگاه تصریح کرده که چون وصلت انجام شده، دعوا در خصوص هدایای مربوط به دوران نامزدی (که قبل از عقد داده شده) رد می شود. این تحلیل مؤید این نکته است که اگر ازدواج صورت پذیرد، استرداد هدایا بسیار دشوارتر شده و تنها در صورت اثبات ماهیت رجوع پذیر هبه امکان پذیر خواهد بود. همچنین، رای به درستی اشاره می کند که هدایای داده شده توسط اقوام (غیر از نامزد یا ابوین او) نیز از سوی نامزد قابل مطالبه نیستند، مگر اینکه اثبات شود وی به عنوان وکیل یا به نمایندگی از هدیه دهنده اصلی اقدام می کند.
نمونه رای ۴: استرداد هدایای داده شده توسط اشخاص ثالث (غیر از نامزدها)
در یک پرونده تجدیدنظر، یکی از نامزدها اقدام به مطالبه هدایایی کرده بود که توسط بستگان نزدیک وی به نامزد دیگر داده شده بود.
خلاصه دادنامه تجدیدنظر:
«در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای ج.ن. نسبت به بخشی از دادنامه صادره از شعبه … دادگاه خانواده تهران که در آن دعوای وی مبنی بر استرداد هدایایی شامل یک دستگاه لپ تاپ و یک ساعت مچی، که توسط عمو و خاله ایشان به نامزد سابقش (خانم پ.ه.) اهدا شده بود، رد گردیده، دادگاه تجدیدنظر با بررسی اوراق و محتویات پرونده، اعتراض تجدیدنظرخواه را وارد نمی داند. هرچند وصلت منظور به هم خورده است، اما بر اساس ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی، حق مطالبه هدایا صرفاً برای نامزدها یا ابوین آن ها در نظر گرفته شده است. هدایایی که توسط سایر اشخاص، حتی بستگان نزدیک نامزد، داده می شود، قابل مطالبه از سوی نامزد نیست، مگر اینکه نامزد بتواند اثبات کند که این هدایا در واقع به نمایندگی از وی یا با سرمایه و هزینه وی اهدا شده اند که در مانحن فیه (پرونده حاضر) چنین دلیلی ارائه نگردیده است. لذا با استناد به ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دادنامه بدوی تأیید و رأی قطعی صادر می گردد.»
تحلیل: این رای اهمیت دقت در شمول قانونی ماده ۱۰۳۷ را نشان می دهد. تنها «نامزدها» و «ابوین» آن ها حق مطالبه دارند. هدایای داده شده توسط دیگران، حتی اگر با انگیزه وصلت باشد، توسط نامزد قابل مطالبه نیست مگر اینکه او بتواند سمت نمایندگی یا وکالت خود را از هدیه دهنده اصلی اثبات کند. این موضوع از پیچیدگی های اثباتی در چنین دعاوی است.
نمونه دادخواست جامع استرداد هدایای دوران نامزدی
تنظیم یک دادخواست دقیق و کامل، از مهم ترین گام ها در موفقیت دعوای استرداد هدایای دوران نامزدی است. در این بخش، راهنمای تکمیل دادخواست و سپس یک الگوی جامع ارائه می شود.
راهنمای گام به گام تکمیل دادخواست
برای تکمیل صحیح دادخواست، به نکات زیر توجه کنید:
- خواهان: مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، نشانی) فردی که هدایا را داده و اکنون خواهان استرداد آن هاست.
- خوانده: مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، نشانی) فردی که هدایا را دریافت کرده و اکنون باید آن ها را مسترد کند.
- وکیل/نماینده قانونی: در صورت داشتن وکیل، مشخصات وی درج شود.
- خواسته: به وضوح مشخص کنید که مطالبه «عین» هدایا را دارید یا «قیمت روز» آن ها. عبارت معمول: «صدور حکم مبنی بر الزام خوانده به استرداد عین هدایای دوران نامزدی به شرح لیست پیوست دادخواست و در صورت عدم امکان استرداد عین، پرداخت قیمت روز آن ها با احتساب کلیه خسارات دادرسی.» در قسمت بهای خواسته، مبلغ تقریبی یا دقیق هدایا را ذکر کنید.
- دلایل و منضمات: این بخش شامل کلیه مستنداتی است که ادعای شما را اثبات می کند:
- کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.
- لیست دقیق هدایای داده شده با شرح و ارزش تقریبی.
- فاکتورهای خرید هدایا (در صورت وجود).
- تصاویر یا فیلم های مربوط به اهدای هدایا.
- شهادت شهود (نام و نشانی شهود برای احضار).
- کپی اظهارنامه قضایی ارسالی به خوانده (در صورت ارسال).
- نتیجه تحقیقات محلی (در صورت لزوم).
- شرح دادخواست: در این قسمت، به صورت دقیق و خلاصه، ماجرا را توضیح دهید. ابتدا به دوران نامزدی، تاریخ شروع و پایان آن اشاره کنید. سپس جزئیات مربوط به اهدای هدایا و قصد و نیت خود از دادن آن ها (برای وصلت منظور) را بیان کنید. به هم خوردن وصلت و دلیل آن را ذکر کرده و در نهایت، به عدم استرداد هدایا توسط خوانده و مراجعه به دادگاه اشاره نمایید. استناد به ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی را فراموش نکنید.
متن کامل نمونه دادخواست استرداد هدایای دوران نامزدی
بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]
با سلام و احترام؛
| مشخصات | خواهان | خوانده | وکیل/نماینده قانونی |
|---|---|---|---|
| نام | [نام خواهان] | [نام خوانده] | [نام وکیل/نماینده قانونی – در صورت وجود] |
| نام خانوادگی | [نام خانوادگی خواهان] | [نام خانوادگی خوانده] | [نام خانوادگی وکیل/نماینده قانونی – در صورت وجود] |
| نام پدر | [نام پدر خواهان] | [نام پدر خوانده] | [نام پدر وکیل/نماینده قانونی – در صورت وجود] |
| شماره ملی | [شماره ملی خواهان] | [شماره ملی خوانده] | [شماره ملی وکیل/نماینده قانونی – در صورت وجود] |
| نشانی | [نشانی کامل خواهان] | [نشانی کامل خوانده] | [نشانی کامل وکیل/نماینده قانونی – در صورت وجود] |
خواسته:
صدور حکم مبنی بر الزام خوانده به استرداد عین هدایای دوران نامزدی (شامل [ذکر دقیق اقلام اصلی مانند: یک حلقه انگشتر طلا، یک سرویس طلا، یک ساعت مچی، …] به شرح لیست پیوست دادخواست) و در صورت عدم امکان استرداد عین، پرداخت قیمت روز آن ها، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و تأخیر تأدیه.
بهای خواسته:
مقوم به مبلغ [عدد به ریال] ریال (معادل [عدد به حروف] ریال)
دلایل و منضمات دادخواست:
- کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان.
- لیست دقیق هدایای دوران نامزدی با شرح و ارزش تقریبی.
- کپی مصدق فاکتورهای خرید هدایا (شماره [فاکتور ۱]، [فاکتور ۲] و…).
- کپی مصدق اظهارنامه قضایی شماره [شماره اظهارنامه] تاریخ [تاریخ اظهارنامه].
- استشهادیه محلی و شهادت شهود (در صورت لزوم).
- تصاویر و فیلم های مربوط به مراسم اهدای هدایا (در صورت وجود).
شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار می رساند اینجانب خواهان به موجب توافقات صورت گرفته و بر اساس عرف و آداب و رسوم جامعه، در تاریخ [تاریخ شروع نامزدی] با خوانده محترم سرکار خانم/آقای [نام خوانده] نامزد گردیده و به قصد ازدواج و تشکیل زندگی مشترک، هدایای متعددی از قبیل [ذکر دقیق و با جزئیات هدایا مثلاً: یک حلقه انگشتر طلا به وزن X گرم، یک سرویس طلا شامل گردنبند و دستبند به وزن Y گرم، یک عدد ساعت مچی برند Z، و…] را به شرح لیست پیوست دادخواست تقدیم ایشان نموده ام.
متأسفانه، وصلت منظور به دلایلی که خارج از اراده اینجانب و بنا به انصراف و عدم تمایل خوانده محترم بوده است، در تاریخ [تاریخ به هم خوردن نامزدی] به هم خورده و مقدمات ازدواج فراهم نگردیده است. با وجود به هم خوردن وصلت منظور، و با وجود مراجعات مکرر اینجانب و ارسال اظهارنامه قضایی به شماره [شماره اظهارنامه] تاریخ [تاریخ اظهارنامه]، خوانده محترم از استرداد هدایای مذکور امتناع ورزیده است.
نظر به اینکه هدایای فوق الذکر با انگیزه و برای وصلت منظور به خوانده اهدا شده و با به هم خوردن وصلت، موجبات قانونی استرداد آن ها فراهم گردیده است، و با عنایت به اینکه عین هدایای مورد اشاره، از جمله اقلامی هستند که عادتاً نگاه داشته می شوند و مشمول حکم ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی می باشند، لذا اینجانب حق مطالبه عین آن ها را دارم. در صورتی که عین هدایا موجود نباشد یا امکان استرداد آن نباشد، مستحق قیمت روز آن ها خواهم بود.
لذا با تقدیم این دادخواست، مستنداً به ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی و مواد ۵۱۵ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر الزام خوانده به استرداد عین هدایای مذکور و در صورت عدم امکان، پرداخت قیمت روز آن ها به تشخیص کارشناس رسمی دادگستری، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و تأخیر تأدیه، مورد استدعاست.
با تشکر و تجدید احترام،
نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل
امضاء و تاریخ
نتیجه گیری
استرداد هدایای دوران نامزدی، موضوعی است که ابعاد حقوقی و عاطفی پیچیده ای دارد. درک دقیق ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی و تمایز آن با قواعد عمومی هبه، برای پیگیری موفقیت آمیز این نوع دعاوی ضروری است. همانطور که در نمونه آرا ملاحظه شد، شرط «به هم خوردن وصلت منظور» محور اصلی این دعواست و در صورت وقوع ازدواج، قواعد رجوع از هبه به تنهایی قابل استناد خواهد بود که شرایط سخت تری را پیش رو دارد.
جمع آوری مستندات کافی نظیر فاکتورهای خرید، شهادت شهود و حتی اظهارنامه قضایی پیش از طرح دعوا، نقش کلیدی در اثبات ادعا و موفقیت در پرونده دارد. همچنین، با توجه به تفاوت در ماهیت هدایا (مصرفی یا باقی مانده) و وضعیت فعلی آن ها (وجود عین یا تلف شدن)، خواهان باید خواسته خود را با دقت تعیین کند. مشاوره با وکیل متخصص در امور خانواده، می تواند راهنمای ارزشمندی برای تمامی افراد درگیر با مسائل مربوط به استرداد هدایای دوران نامزدی باشد تا از حقوق خود به بهترین شکل ممکن دفاع کنند.