افزایش بی اعتمادی در میان ایرانیان
سعید معیدفر معتقد است تاب‌آوری مردم ایران بیش از حد تصور است و البته این سبقه تاریخی دارد چراکه مردم ما در طول تاریخ بار‌ها در مغرض شدیدترین خشونت‌ها قرار گرفته‌اند، اما هیچ‌گاه دست به خشونت گسترده نزده‌اند و شاهد رفتار‌های غیرانسانی از آن‌ها نبوده‌ایم.
انتشار هر چند روز یک بارِ اخبار نزاع‌هایی که منجر به قتل می‌شوند بسیاری از افراد را به این فکر انداخته که آیا واقعاً بالا رفتن آمار خشونت در جامعه ایران واقعیت دارد یا دسترسی به اخبار و اطلاعات به واسطه فضای مجازی باعث انتشار گسترده این اخبار شده است. برای بررسی این موضوع به سراغ رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران دکتر سعید معیدفر رفتیم.
جامعه‌شناسی که معتقد است تاب‌آوری مردم ایران بیش از حد تصور است و البته این سبقه تاریخی دارد چراکه مردم ما در طول تاریخ بار‌ها در معرض شدیدترین خشونت‌ها قرار گرفته‌اند، اما هیچ‌گاه دست به خشونت گسترده نزده‌اند و شاهد رفتار‌های غیرانسانی از آن‌ها نبوده‌ایم. به همین دلیل شاید از نظر آسیب‌های اجتماعی دیگر جامعه ما در شرایط بحرانی قرار داشته باشد، اما در بحث خشونت چنین چیزی واقعیت ندارد.
معیدفر می‌گوید: «برخلاف آنچه در مورد افزایش خشونت در جامعه متصور هستیم مردم ما بسیار صبورند. این بحران‌هایی که حالا گریبان مردم را گرفته اگر در هر نقطه دیگری از دنیا پیش می‌آمد قطعاً خشونت در جامعه بسیار فجیع‌تر از آن چیزی بود که ما بتوانیم تصور کنیم.»
او می‌افزاید: «در بحث آسیب‌های اجتماعی دیگر مانند از بین رفتن اصول اخلاقی در جامعه، افزایش سرقت، از بین رفتن اعتماد عمومی و روی آوردن به رفتار‌های خارج از عرف متاسفانه باید بگوییم وضعیت جامعه ما اصلاً خوب نیست. اما در بحث خشونت چنین چیزی را نمی‌توان با اطمینان بیان کرد.»
بحران اقتصادی در جامعه نمایان است
رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران در ادامه توضیح می‌دهد: «بحران اقتصادی در جامعه ما بیداد می‌کند. به‌جرات می‌توان گفت درصد بالایی از افراد جامعه حتی توان تامین حداقل‌های معیشتی خود را ندارند. کرامت انسانی افراد از بین رفته است. مردم مجبورند برای اینکه سقفی روی سر خانواده‌شان باشد مبالغ میلیونی بابت مکان‌هایی بدهند که در شرایط عادی اصلاً قابلیت زندگی کردن ندارند.»
او اضافه می‌کند: «در چنین شرایطی ما شاهد حمله به بنیان‌های ارزشی و اخلاقی مردم از سوی افرادی هستیم که مدعی رواج این مسائل در جامعه هستند. این بنیان‌ها چنان آماج هجمه چنین افرادی قرار گرفته و ویران شده که اعتماد عمومی جامعه را هم از میان برده. در واقع بیشترین ضربه را مردم از برخی مدعیانی خورده‌اند که پوشش دفاع از ارزش‌ها را گرفته‌اند و منافقانه به دنبال کسب منافع خود هستند و همین مساله باعث شده به باور‌های مردم صدمات جدی وارد شود.
بی‌اعتمادی در جامعه در حال گسترش است
این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: «مساله اینجاست که در گذشته‌ای نه‌چندان دور مردم به میزان زیادی دست‌گیر هم بودند. هیچ‌کس در برابر مشکلات دچار بحران نمی‌شد، اما در حال حاضر آن‌قدر بی‌اعتمادی در جامعه گسترش یافته که ضریب کمک‌رسانی مردم به هم‌نوعان خود پایین آمده و این بحران حتی به درون خانواده‌ها نیز کشیده شده است. ما هر روز شاهد بازشدن پرونده‌های مختلف در مورد نزاع‌های خانوادگی بر سر اموال و… هستیم.»
معیدفر در بخش دیگری از صحبت‌های خود می‌گوید: «این وضعیتی که الان در کشور ما حاکم است پیامد‌های منفی دیگری نیز به دنبال دارد. ارتباط و اعتماد اجتماعی در حال کمرنگ شدن است. مسئولان در فکر افزایش جمعیت هستند حال آنکه مردم حتی برای تشکیل زندگی دچار بحران اعتماد شده‌اند، از سوی دیگر تا زندگی تشکیل نشود فرزندآوری اتفاق نخواهد افتاد. او می‌افزاید: «بزرگ‌ترین چالشی که جامعه ما در حال حاضر با آن دست به گریبان است مساله سقوط اخلاقی است. ما با بحران نادیده گرفتن قوانینی مواجه هستیم که از سمت برخی از قانون‌گذاران زیر پا گذاشته می‌شود.»
امنیت جامعه ایران دستخوش بحران است
رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران ادامه می‌دهد: «آنچه این روز‌ها بیش از هر زمان دیگری مایه نگرانی شده از بین رفتن امنیت اجتماعی در جامعه است. افزایش آمار سرقت در کشور بیداد می‌کند. وقتی نسبت به بروز آسیب‌های اجتماعی بی‌تفاوت باشیم افزایش آمار این آسیب‌ها قطعاً اجتناب‌ناپذیر می‌شود. اگر به‌سرعت راه چاره‌ای پیدا نشود ممکن است خشونت روزبه‌روز در جامعه ما بیشتر شود.»
معیدفر صحبت‌های خود را این‌چنین به پایان می‌رساند: «اگر بخواهیم شرایط حاکم بر مردم و جامعه ایران را بررسی کنیم، به‌جرات می‌توان گفت وضعیت بسیار بد است. آمار خشونت شاید آن‌قدر که فکر می‌کنید افزایش پیدا نکرده باشد، اما بی‌اعتمادی مردم به یکدیگر، بی‌توجهی به نیاز‌های یکدیگر، فرار از مسئولیت و… رو به افزایش است.»