هنوز یاد نگرفتیم از کشته های یک انفجار عکس منتشر نکنیم!

حمید ضیایی پرور ـ استاد ارتباطات ـ در گفت وگویی با شبکه عملکرد رسانه های کشورمان در حادثه  هرمزگان را از سه زاویه قابل بررسی دانست و افزود: زاویه اول رسانه های اجتماعی و فضای مجازی است. زاویه دیگر شبکه های ماهواره ای و شبکه های تلویزیونی عمدتاً فارسی زبان است و یکی هم رسانه های رسمی ایران اعم از صداوسیما خبرگزاری ها و مطبوعات.

او با اشاره به نقش رسانه های اجتماعی خاطرنشان کرد: چیزی که در رسانه های اجتماعی اتفاق افتاد این بود که بسیاری از تصاویر مربوط به انفجار و جزئیات و حوادث آن ابتدا مثل هر حادثه دیگری توسط رسانه های اجتماعی یا شبکه های اجتماعی منتشر شد. مردم کاربران و افرادی که در داخل حادثه بودند اولین تصاویر را  منتشر کردند. معمولاً در همه بحران ها مرسوم است؛  بحرانی که به فوریت اتفاق می افتد معمولاً خود افرادی که درگیر بحران هستند به وسیله موبایل فیلمبرداری می کنند و منتشر می کنند. یکسری تصاویر هم از دوربین های مداربسته منتشر شد که جزئیات بیشتری را نشان می داد.

به باور این استاد ارتباطات در رسانه های به اصطلاح اجتماعی انتشار تصاویر مخصوصاً آن بخشی که مربوط به کشف یا شناسایی اجساد و لحظات اولیه جستج وجو بود همانند آنچه در پلاسکو یا در بحران های دیگر اتفاق افتاد شکل گرفت و تصاویری از افراد کشته شده یا افرادی که خسارت دیده اند ـ خسارت جانی و جسمی ـ منتشر شد.

او تصریح کرد: مرسوم نیست این تصاویر در رسانه های دنیا منتشر شود ولی ظاهرا به دلیل کمبود سواد فضای مجازی و سواد رسانه ای خیلی از این تصاویر به راحتی منتشر می شود و این برخلاف همه آن پروتکل هایی است که در مورد انتشار اخبار بحران وجود دارد.

ضیایی پرور در ارتباط با فضای خبری شبکه های ماهواری نیز توضیح داد: در ارتباط با شبکه های ماهواره ای اتفاقی که افتاد این بود که اولاً اغلب آنها تحریف را در دستور کار قرار دادند و سراغ یکسری کارشناس رفتند تا بر اساس سناریویی که داشتند علت حادثه را جویا شوند و حادثه را به سوخت جامد موشک که ایران از چین خریداری کرده ربط دهند. این موضوع محور تبلیغات و اطلاع رسانی هایشان بود و مدام سعی می کردند شواهدی هم از داخل پیدا کنند. این خط کاملا در شبکه های ماهواره ای بدون اینکه هیچ گونه سند و مدرک معتبری از آن ارائه بدهند محسوس بود. از طرفی آن قدر از این اصطلاحات و مواد شیمیایی استفاده کردند که بازشناسی و صحت سنجی همان ادعاها خودش نیاز به یک ترم کلاس شیمی دارد تا بفهمیم حرف هایی که آنها زدند چقدر درست است. آخرین شاهکاری هم که اتفاق افتاد در یکی از همین شبکه ها بود که کارشناس انگلیسی زبانی را آوردند که استاد شیمی بود و ایشان گفت که اصلاً این ماده ای که عنوان می شود کاربردش در کودهای شیمیایی یا حداکثر برای انفجارهایی است که برای معادن و این موارد استفاده می شود. در واقع  آن خط خبری رسانه های ماهواره ای خیلی با مستندات کافی نبود ولی هدف این بود که یک القایی کنند شبهه ای را ایجاد کنند و این مساله کماکان هم هنوز ادامه دارد.

هنوز درس عبرت نگرفتیم

این استاد ارتباطات درباره عملکرد رسانه های داخلی هم اظهار کرد: ما علیرغم اینکه یک کشور بحران خیز هستیم و حدود ۴۲ و حتی بیش از این میزان بحران جهانی تجربه کرده ایم ولی هنوز درس عبرت نگرفتیم. البته در حادثه بندر شهید رجایی مدیریت بحران در بین مسئولان بهتر از تجارب قبل بود ولی کماکان باز هم مشکلات وجود داشت؛ به طوری که تعدد سخنگو مخصوصاً تا روز دوم وجود داشت و از روز دوم اتحاد شکل گرفت. اولین اصل و الفبای مدیریت بحران در تمام دنیا سخنگوی واحد است. اصل دوم روایت اول است؛ یعنی اگر تصویر روایت اول را نداشته باشید دیگران منتشر می کنند که در این مورد هم دیر و با تاخیر متوجه موضوع شدند.

رسانه های ما از روایت غفلت کردند

ضیایی پرور با تاکید بر اینکه در بحران ها بحث روایت گری از اهمیت ویژه ای برخوردار است توضیح داد: روایت گری یعنی انعکاس واقعیاتی که در حال اتفاق افتادن است. ما هنوز وارد علت شناسی نشدیم؛ یعنی علت ماجرا ممکن است ۴۰ روز بعد مشخص بشود؛ بنابراین ما در روایت ماجرا بایستی بتوانیم ابعاد را به صورت دقیق منتشر کنیم. رسانه های ما در ابتدا حتی از ارائه یک موشن گرافی و یا اینفوگرافی که نشان بدهد چه اتفاقی افتاده و ماجرا را روایت کند غفلت کردند. معمول این است که رسانه های رادیو و تلویزیونی به محض اینکه چنین اتفاقی می افتد یک انیمیشن و یا یک موشن گرافی نشان می دهند که چه اتفاقی افتاده و ماجرا چه بوده؛ در این صورت تصویر ذهنی به خوبی در مخاطب شکل می گیرد.

او بار دیگر تاکید کرد: بنابراین در حادثه انفجار اسکله شهید رجایی انتخاب سخنگوی واحد که به نهادهای دولتی مربوط است با دو روز تاخیر انسجام بخشیده شد. نکته دوم بحث روایت اول بود که در این قضیه هم یک مقدار تاخیر داشتیم اما به هر حال نمره مان به نظرم از دفعات قبل بهتر بود.  

ضیایی پرور در بخش دیگری از این گفت وگو درباره روی آوردن خبرگزاری ها به تحلیل نقشی که در روزنامه ها پررنگ است نیز توضیح داد: نگاه تحلیلی لزوماً چیزی نیست که باید مستقیماً توسط خبرگزاری ها بیان شود. بلکه گفت وگوهای خبری عمیق گفتگوهای تخصصی گفت وگو با شاهدان می تواند در دستور کار باشد. یک رکن روایت در تمام رویدادها شاهدان عینی هستند بنابراین باید در متن مطالبی که منتشر می شود با شاهدان عینی گفت وگو کرد؛ با افرادی که در ماجرا بودند گفت وگو کرد. البته سعی شد جنبه های مثبت که بحث کمک رسانی بود مثلا اهدای خون یا موارد این چنینی برجسته شود که خوب است؛ به شرط اینکه به بقیه جنبه ها هم نگاه و توجه شود.

حق دارند محافظه کار باشند

او در ادامه گفت وگو با شبکه در عین حال توضیح داد: رسانه های ما حق دارند محافظه کار باشند؛ چراکه با کوچکترین خطایی معمولا تنبیه می شوند یا خسارت هایی می بینند و این محافظه کاری باعث شده که مخاطبان خودشان را از دست بدهند و طبیعتا مرجعیت رسانه ای را از دست بدهند.   ولی در هر صورت در بحران نمره قابل قبول می گیرند اما کماکان افکار عمومی بیشتر تحت تاثیر سوشال مدیا و شبکه های ماهواره ای است. چون تعداد و نوع خبرها گزارش ها و تصاویر هنوز مخاطب ما را اقناع و سیر نمی کند.  

تکنیک استخراج خبر خوب از دل خبر بد 

او در پایان مبحث عملکرد رسانه ها در حادثه بندرعباس به موضوع لزوم آرامش بخشی به جامعه اشاره کرد و گفت: نوعی هماهنگی در بین رسانه ها به وجود آمده بود برای اینکه آرامش بخشی را به جامعه تزریق کند. البته ما یک تکنیک در مدیریت بحران به عنوان استخراج خبر خوب از دل خبر بد داریم؛ یعنی وسط سوانح بحران ها و خبرهای بد رویدادها و خرده روایت های خوبی هم اتفاق می افتد که گاهی می شود به آنها پرداخت که در حادثه انفجار اخیر  رسانه های داخلی به آن پرداختند.

ضیایی پرور در پایان با اشاره به حاثه انفجار در بندر شهید رجایی و شبهاتی که وجود داشت یادآور شد: در این ماجرا چون به هر حال شبهاتی وجود داشت لذا خود رسانه ها هم یک مقدار رعایت یکسری ملاحظات را کردند و شاید همین امر باعث شد که تا کمی از آن جنبه های به اصطلاح متفاوت بودن یا گمانه زنی های مختلف دست بردارند. اما جا دارد رسانه ها بر روی موضوع بیشتر کار کنند. هر چقدر که با مردم صادقانه تر برخورد شود سرعت اطلاع رسانی بیشتر شود و متعاقبا وعده هایی که داده می شود توسط رسانه ها پیگیری شود که عملیاتی شوند کمک می کند که مردم به اصطلاح به رسانه های داخلی اعتماد بیشتری داشته باشند.

انتهای پیام