نمونه دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست

مطالبه وجه سفته بدون واخواست از دعاوی حقوقی رایجی است که دارنده سفته می تواند برای دریافت طلب خود از طریق مراجع قضایی اقدام کند. این فرآیند حقوقی مستلزم تنظیم یک دادخواست دقیق و آگاهی از تفاوت های قانونی سفته واخواست شده و واخواست نشده است.

سفته به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری، نقش کلیدی در معاملات و تضمین تعهدات مالی ایفا می کند. این سند، تعهد صادرکننده به پرداخت مبلغی معین در موعد مقرر یا عندالمطالبه را نشان می دهد. در برخی موارد، دارنده سفته به دلایل مختلفی نظیر عدم آگاهی از مقررات، گذشت مهلت قانونی یا عدم نیاز به استفاده از مزایای تجاری، از انجام واخواست سفته صرف نظر می کند. با این حال، حتی در صورت عدم واخواست، حق مطالبه وجه سفته از بین نمی رود و دارنده می تواند از طریق دادگاه، برای وصول طلب خود اقدام کند. در ادامه این مقاله، به صورت جامع و گام به گام به بررسی نحوه تنظیم و تقدیم دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست، پیامدهای حقوقی و نکات کلیدی مرتبط خواهیم پرداخت تا شما را در این مسیر حقوقی راهنمایی کنیم.

درک سفته و واخواست

پیش از ورود به جزئیات نمونه دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست، لازم است تا با مفاهیم بنیادی سفته و واخواست آشنا شویم. این شناخت، مبنای درک صحیح از پیامدهای حقوقی عدم واخواست و نحوه مطالبه وجه در چنین شرایطی است.

سفته چیست؟ (تعریف و ارکان اصلی)

سفته یا فته طلب، یک سند تجاری است که مطابق ماده 307 قانون تجارت، امضاکننده آن تعهد می کند مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه، در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد آن شخص، پرداخت کند. سفته برخلاف چک، ذاتاً قابلیت اجرایی از طریق مراجع ثبتی را ندارد و برای مطالبه وجه آن، باید به مراجع قضایی مراجعه نمود. این سند در بازار مالی و معاملات تجاری به عنوان ابزاری برای تضمین یا پرداخت آتی وجه، بسیار پرکاربرد است.

ارکان اصلی یک سفته که عدم وجود هر یک از آن ها می تواند اعتبار تجاری سفته را خدشه دار کند، عبارتند از:

• مبلغ سفته: باید به صورت دقیق و بدون ابهام (هم به عدد و هم به حروف) قید شود.
• تاریخ صدور: تاریخ دقیق تنظیم و صدور سفته.
• تاریخ سررسید: تاریخی که متعهد باید وجه سفته را پرداخت کند. این تاریخ می تواند معین یا عندالمطالبه (به محض مطالبه) باشد.
• نام متعهد (صادرکننده): مشخصات فرد یا شرکتی که سفته را صادر و تعهد پرداخت را بر عهده گرفته است.
• نام متعهدله (دارنده): مشخصات فرد یا شرکتی که سفته در وجه او صادر شده یا به او ظهرنویسی شده است. این بخش می تواند حامل نیز باشد.
• امضا یا مهر متعهد: این رکن اصلی ترین نشانه اعتبار سفته و تعهد صادرکننده است.

واخواست سفته چیست و چرا انجام می شود؟

واخواست سفته (Protest for Non-Payment) یک اقدام حقوقی رسمی است که دارنده سفته در صورت عدم پرداخت وجه آن در تاریخ سررسید، برای اثبات و رسمیت بخشیدن به این عدم پرداخت انجام می دهد. هدف اصلی واخواست، حفظ حقوق تجاری دارنده سفته، به ویژه امکان پیگیری مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین سفته است.

مطابق قانون تجارت، مهلت قانونی برای واخواست سفته، ده روز از تاریخ سررسید آن است. اگر در این بازه زمانی، وجه سفته پرداخت نشود و دارنده سفته آن را واخواست کند، می تواند از امتیازات ویژه ای که قانون برای اسناد تجاری قائل شده است، بهره مند شود. واخواست از طریق مراجعه به واخواست نامه نویسی در مجتمع های قضایی و ثبت رسمی عدم پرداخت صورت می گیرد.

تفاوت اساسی سفته واخواست شده و سفته بدون واخواست

درک تفاوت میان سفته واخواست شده و سفته بدون واخواست از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که این تفاوت ها مستقیماً بر حقوق دارنده سفته و نحوه مطالبه سفته بدون واخواست تأثیر می گذارد. در جدول زیر، به مقایسه این دو وضعیت می پردازیم:

ویژگی	سفته واخواست شده	سفته بدون واخواست
مسئولیت تضامنی	مسئولیت تضامنی صادرکننده، ظهرنویسان و ضامنین برقرار است. دارنده می تواند از هر یک یا تمام آن ها مطالبه کند.	مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین ساقط می شود. تنها صادرکننده مسئول پرداخت است.
تأمین خواسته	امکان صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی (سریع تر و کم هزینه تر).	برای صدور قرار تأمین خواسته، دارنده سفته باید خسارت احتمالی (معمولاً 10 تا 20 درصد خواسته) را تودیع کند.
ماهیت سند	سند تجاری با تمام امتیازات و ضمانت های قانونی.	ماهیت سند تجاری خود را از دست داده و به عنوان یک سند عادی اقرار به دین تلقی می شود.
مهلت اقامه دعوی	دارنده سفته یک سال از تاریخ واخواست برای اقامه دعوی علیه ظهرنویسان و ضامنین فرصت دارد.	مهلت اقامه دعوی علیه صادرکننده تابع قواعد عمومی دعاوی مالی است.
اعتبار و قدرت اثبات	دارای اعتبار بالاتری در اثبات عدم پرداخت و تعهدات.	همچنان قابل استناد است اما بدون مزایای تجاری.

عدم واخواست سفته در مهلت قانونی، به معنای نادیده گرفتن ماهیت تجاری آن و تبدیل سفته به یک سند عادی اثبات کننده دین است که به موجب آن، مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین ساقط شده و امکان صدور قرار تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی از بین می رود.

مطالبه وجه سفته بدون واخواست – چالش ها و فرصت ها

تصمیم به مطالبه سفته بدون واخواست، هرچند ممکن است به دلیل عدم آگاهی یا گذشت مهلت قانونی باشد، اما چالش ها و فرصت های خاص خود را به همراه دارد که باید به دقت مورد توجه قرار گیرد. این بخش به بررسی دلایل و پیامدهای این نوع مطالبه می پردازد.

چرا سفته را بدون واخواست مطالبه می کنیم؟

دلایل متعددی می تواند منجر به مطالبه وجه سفته بدون واخواست شود که از جمله رایج ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم اطلاع از مقررات: بسیاری از افراد، به دلیل عدم آشنایی با ظرافت های حقوقی سفته و واخواست، از انجام این اقدام صرف نظر می کنند.
• گذشت مهلت قانونی: مهلت ده روزه برای واخواست سفته از تاریخ سررسید، ممکن است به دلیل مشغله یا فراموشی، منقضی شود.
• عدم اهمیت مسئولیت تضامنی: گاهی دارنده سفته اطمینان دارد که صادرکننده اصلی توانایی پرداخت وجه را دارد و نیازی به پیگیری از ظهرنویسان یا ضامنین نمی بیند.
• کم هزینه تر بودن در ظاهر: در نگاه اول، عدم واخواست ممکن است از پرداخت هزینه واخواست (که درصدی از مبلغ سفته است) جلوگیری کند، هرچند در ادامه ممکن است هزینه های دیگری را در بر داشته باشد.
• سهولت نسبی در آغاز فرآیند: برخی افراد ترجیح می دهند مستقیماً با تنظیم دادخواست، مطالبه را آغاز کنند تا مراحل اداری واخواست را طی کنند.

پیامدهای حقوقی عدم واخواست

عدم واخواست سفته، هرچند مانع مطالبه وجه سفته نمی شود، اما پیامدهای حقوقی مهمی دارد که دارنده سفته باید از آن ها آگاه باشد:

1. سقوط مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین: مهم ترین پیامد عدم واخواست سفته، از دست دادن امتیاز مسئولیت تضامنی است. در سفته واخواست شده، دارنده می تواند برای وصول طلب خود به هر یک از صادرکننده، ظهرنویسان یا ضامنین مراجعه کند. اما در سفته بدون واخواست، این حق از بین می رود و دارنده تنها می تواند از صادرکننده سفته مطالبه وجه کند. این امر می تواند فرآیند وصول را در صورت عدم تمکن مالی صادرکننده، دشوارتر سازد.
2. عدم امکان صدور تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی: تأمین خواسته، ابزاری قانونی است که به دارنده سفته امکان می دهد قبل از صدور حکم نهایی، اموال بدهکار را توقیف کند تا از انتقال احتمالی آن ها و بلااثر شدن حکم جلوگیری شود. در سفته های واخواست شده، دارنده می تواند بدون تودیع خسارت احتمالی (معمولاً 10 تا 20 درصد خواسته) درخواست تأمین خواسته کند. اما در سفته بدون واخواست، برای درخواست تأمین خواسته، تودیع این خسارت الزامی است که می تواند بار مالی اولیه برای خواهان ایجاد کند.
3. تبدیل سفته از سند تجاری به سند عادی (از نظر ماهیت مطالبه): هنگامی که سفته واخواست نمی شود، از حالت یک سند تجاری با امتیازات خاص خود خارج شده و به منزله یک سند عادی اقرار به دین تلقی می گردد. این بدان معناست که در مقام اثبات، تفاوت ماهوی با یک قرارداد یا سند بدهی عادی نخواهد داشت و دارنده باید در دادگاه، دین را مانند یک سند عادی اثبات کند، هرچند که خود سفته همچنان دلیل محکمی بر اثبات دین است. این تغییر ماهیت، فرآیند رسیدگی و دفاعیات احتمالی را تحت تأثیر قرار می دهد و ممکن است سرعت رسیدگی را کاهش دهد.

گام به گام تنظیم و تقدیم دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست

برای مطالبه وجه سفته بدون واخواست، تنظیم دقیق دادخواست و رعایت مراحل قانونی اهمیت فراوانی دارد. این بخش، راهنمایی عملی و گام به گام را برای این منظور ارائه می دهد.

الف. نمونه دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست (قابل کپی و تکمیل)

در ادامه یک نمونه دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست ارائه شده است. توجه داشته باشید که این نمونه باید بر اساس مشخصات و شرایط پرونده شما تکمیل شود.

به نام خداوند عدالت

ریاست محترم / شعبه محترم .......... دادگاه عمومی حقوقی / شورای حل اختلاف شهرستان ..........

با سلام و احترام،

عنوان دادخواست: مطالبه وجه سفته (بدون واخواست) به انضمام خسارات دادرسی و تأخیر تأدیه

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
شماره ملی: [شماره ملی خواهان]
نشانی: [آدرس کامل پستی خواهان شامل شهر، خیابان، پلاک، کدپستی]
شماره تماس: [شماره تلفن خواهان]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خوانده]
نام پدر: [نام پدر خوانده]
شماره ملی: [شماره ملی خوانده]
نشانی: [آدرس کامل پستی خوانده شامل شهر، خیابان، پلاک، کدپستی]
شماره تماس: [شماره تلفن خوانده (در صورت اطلاع)]

وکیل (در صورت وجود):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی وکیل]
شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه]
نشانی: [آدرس دفتر وکیل]
شماره تماس: [شماره تلفن وکیل]

خواسته و بهای آن:
1.  اصل مبلغ سفته: به مبلغ [مبلغ به عدد] ریال ([مبلغ به حروف] ریال).
2.  خسارت تأخیر تأدیه: از تاریخ سررسید [تاریخ سررسید سفته] / [تاریخ مطالبه از طریق اظهارنامه] تا زمان پرداخت کامل وجه سفته بر اساس شاخص تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
3.  هزینه دادرسی: مطابق با تعرفه قانونی.
4.  حق الوکاله وکیل: طبق تعرفه قانونی (در صورت داشتن وکیل).
5.  سایر خسارات قانونی: از قبیل هزینه واخواست (در صورتی که واخواست شده اما به دلایل دیگر حقوق تجاری ساقط شده باشد) و هزینه های اجرایی.

دلایل و منضمات:
1.  اصل و کپی مصدق [تعداد] فقره سفته به شماره های [ذکر شماره های خزانه داری کل سفته ها]
2.  کپی مصدق کارت ملی خواهان
3.  وکالت نامه [شماره وکالت نامه] (در صورت وجود وکیل)
4.  [اختیاری] کپی مصدق اظهارنامه ارسالی به خوانده به شماره [شماره اظهارنامه] و تاریخ [تاریخ اظهارنامه] (در صورت ارسال)
5.  سایر مستندات [در صورت وجود]

شرح دادخواست:
ریاست محترم / شعبه محترم دادگاه / شورای حل اختلاف،
احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب خواهان، به موجب [تعداد] فقره سفته به شماره های خزانه داری کل [ذکر شماره سفته ها]، جمعاً به مبلغ [مبلغ به عدد] ریال ([مبلغ به حروف] ریال)، که در تاریخ [تاریخ صدور سفته] صادر و در تاریخ [تاریخ سررسید سفته] سررسید گردیده، از خوانده محترم، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، طلبکار می باشم.

متأسفانه، علی رغم سررسید شدن سفته/سفته های مذکور و مراجعات مکرر اینجانب به خوانده و / یا ارسال اظهارنامه به شماره [در صورت ارسال اظهارنامه]، نامبرده تاکنون از پرداخت وجه سفته/سفته های فوق الذکر خودداری نموده است. لازم به ذکر است که این سفته/سفته ها به دلیل [عدم اطلاع از مهلت قانونی / گذشت مهلت واخواست / عدم نیاز به پیگیری از ظهرنویسان و ضامنین و ...) واخواست نگردیده است و لذا مطالبه وجه آن به عنوان یک سند عادی اقرار به دین مطرح می گردد.

با عنایت به مراتب فوق و با توجه به اینکه اصل سفته/سفته های موضوع خواسته در ید اینجانب بوده و دلالت بر اشتغال ذمه خوانده محترم دارد و از سوی ایشان نیز برائت ذمه ای اثبات نشده است، مستنداً به مواد 307 و 308 قانون تجارت (در خصوص اعتبار سفته به عنوان سند بدهی) و مواد 198، 515، 519 و 522 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی (در خصوص اثبات دعوا و مطالبه خسارات)، صدور حکم شایسته بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل مبلغ سفته به میزان [مبلغ به عدد] ریال به انضمام کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی، خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید / مطالبه تا زمان پرداخت کامل وجه و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود)، در حق اینجانب خواهان، مورد استدعاست.

همچنین، نظر به اینکه ممکن است خوانده در طول مدت رسیدگی و پیش از صدور حکم نهایی، نسبت به انتقال اموال خود اقدام نماید و موجب تضرر اینجانب گردد، بدواً و پیش از ابلاغ دادخواست، مستنداً به ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور قرار تأمین خواسته از اموال بلامعارض خوانده، با تودیع [درصد خسارت احتمالی مانند 10 تا 20 درصد] از مبلغ خواسته به عنوان خسارت احتمالی، مورد استدعاست تا حقوق اینجانب حفظ گردد.

با تشکر و تقدیم احترام
نام و نام خانوادگی خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]
امضا:
تاریخ: [تاریخ تنظیم دادخواست]

ب. مدارک لازم برای پیوست دادخواست

برای تکمیل و تقدیم دادخواست مطالبه سفته بدون واخواست، ارائه مدارک زیر به صورت کپی مصدق (برابر با اصل شده) الزامی است:

• اصل و کپی مصدق سفته: این مهم ترین مدرک شماست. مطمئن شوید که کپی ها واضح و خوانا باشند و اصل سفته را برای ارائه به دادگاه در جلسه رسیدگی نزد خود نگه دارید.
• کپی مصدق کارت ملی و شناسنامه خواهان: برای احراز هویت شما به عنوان دارنده سفته.
• وکالت نامه (در صورت داشتن وکیل): اگر از طریق وکیل اقدام می کنید، وکالت نامه رسمی وکیل باید پیوست دادخواست شود.
• کپی مصدق اظهارنامه (اختیاری): در صورتی که پیش از طرح دعوی، اظهارنامه ای مبنی بر مطالبه وجه سفته برای خوانده ارسال کرده اید، کپی مصدق آن به عنوان دلیلی بر مطالبه قبلی، می تواند پیوست شود.
• هرگونه مدرک دیگر: هر سندی که بتواند ادعای شما را تقویت کند، مانند فیش واریزی مرتبط، قرارداد پایه یا هر مدرک دیگری که نشان دهنده دلیل صدور سفته است، می تواند ضمیمه گردد.

نکته مهم در تهیه کپی مصدق این است که این کار باید توسط دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا وکیل دادگستری انجام شود تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد.

ج. مراحل اداری و قضایی تقدیم دادخواست

پس از تنظیم دادخواست و تهیه مدارک، باید مراحل اداری و قضایی زیر را برای تقدیم و پیگیری نمونه دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست طی کنید:

1. ثبت نام در سامانه ثنا: پیش از هر اقدامی، خواهان باید در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) ثبت نام کرده و حساب کاربری خود را فعال کند. تمامی ابلاغیه های قضایی به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه انجام می شود.
2. تنظیم و ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: دادخواست تکمیل شده و مدارک پیوست آن را به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (عدلیه) ارائه دهید. کارشناسان دفتر، دادخواست را در سیستم ثبت می کنند و پس از تأیید نهایی، آن را به شعبه صالح ارجاع می دهند.
3. پرداخت هزینه های دادرسی: هزینه های دادرسی بر اساس ارزش خواسته (مبلغ سفته) محاسبه و در زمان ثبت دادخواست پرداخت می شود. در صورتی که خواهان توانایی پرداخت هزینه ها را نداشته باشد، می تواند همزمان درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کند.
4. ارجاع به شعبه دادگاه صالح: پس از ثبت، دادخواست به یکی از شعب دادگاه عمومی حقوقی یا شورای حل اختلاف (بسته به مبلغ خواسته) ارجاع داده می شود.
5. ابلاغ به خوانده: دادگاه پس از ارجاع، دادخواست و ضمائم آن را به صورت الکترونیکی از طریق سامانه ثنا برای خوانده ابلاغ می کند. خوانده مهلت قانونی (معمولاً 30 روز) برای ارائه لایحه دفاعیه خود دارد.
6. جلسه رسیدگی: در صورت لزوم، دادگاه وقت رسیدگی تعیین می کند و طرفین را برای حضور در جلسه دعوت می نماید. در این جلسه، طرفین می توانند ادله خود را مطرح و از خود دفاع کنند.
7. صدور حکم و اجرای آن: پس از پایان رسیدگی و در صورت اثبات حقانیت خواهان، دادگاه حکم به محکومیت خوانده به پرداخت وجه سفته و خسارات مرتبط صادر می کند. پس از قطعیت حکم (گذشت مهلت تجدیدنظرخواهی یا تأیید در مراحل بالاتر)، دارنده سفته می تواند درخواست صدور اجراییه و پیگیری اجرای حکم را از طریق واحد اجرای احکام دادگستری داشته باشد.

نکات حقوقی مهم و کاربردی

در فرآیند مطالبه وجه سفته بدون واخواست، توجه به برخی نکات حقوقی می تواند به موفقیت پرونده شما کمک شایانی کند. این نکات شامل دادگاه صالح، هزینه ها، تأمین خواسته و انواع خاص سفته می شود.

دادگاه صالح برای مطالبه وجه سفته بدون واخواست

تعیین دادگاه صالح برای طرح دادخواست سفته بدون واخواست، بستگی به مبلغ سفته و محل اقامت خوانده یا محل انجام تعهد دارد:

• شورای حل اختلاف: اگر مبلغ سفته (خواسته اصلی) تا سقف 20 میلیون تومان باشد، مرجع صالح برای رسیدگی، شورای حل اختلاف است.
• دادگاه عمومی حقوقی: برای مبالغ بالای 20 میلیون تومان، دادگاه عمومی حقوقی صلاحیت رسیدگی را دارد.
• محل اقامت خوانده: به عنوان قاعده کلی، دادگاه محل اقامت خوانده صالح به رسیدگی است.
• محل انجام تعهد: اگر در متن سفته یا قرارداد مرتبط با آن، محل خاصی برای انجام تعهد (پرداخت وجه سفته) قید شده باشد، دادگاه همان محل نیز صالح به رسیدگی خواهد بود.

هزینه دادرسی مطالبه سفته بدون واخواست

هزینه دادرسی مطالبه سفته بدون واخواست، مانند سایر دعاوی مالی، بر اساس درصدی از مبلغ خواسته (اصل وجه سفته) محاسبه می شود. این درصد معمولاً در دعاوی مالی تا سقف 20 میلیون تومان در شورای حل اختلاف و برای مبالغ بالاتر در دادگاه عمومی متفاوت است. علاوه بر هزینه دادرسی، هزینه های دیگری مانند هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و در صورت وجود، حق الوکاله وکیل نیز به آن اضافه می شود. تفاوت اساسی این هزینه با هزینه واخواست سفته این است که هزینه واخواست، صرفاً برای انجام عمل واخواست و ثبت رسمی عدم پرداخت است، در حالی که هزینه دادرسی برای شروع فرآیند قضایی وصول وجه است.

تأمین خواسته در سفته بدون واخواست

تأمین خواسته، یکی از ابزارهای مهم حقوقی برای حفظ حقوق خواهان است تا قبل از صدور حکم نهایی، از نقل و انتقال اموال خوانده جلوگیری شود. در سفته بدون واخواست، امکان درخواست تأمین خواسته وجود دارد، اما با یک تفاوت عمده نسبت به سفته واخواست شده:

• لزوم تودیع خسارت احتمالی: بر خلاف سفته واخواست شده، در سفته بدون واخواست، برای صدور قرار تأمین خواسته، خواهان موظف به تودیع خسارت احتمالی است. این مبلغ معمولاً بین 10 تا 20 درصد از مبلغ خواسته تعیین می شود و تا زمان تعیین تکلیف نهایی پرونده در صندوق دادگستری باقی می ماند. این خسارت احتمالی برای جبران خسارت خوانده در صورتی است که در نهایت، خواهان در دعوای اصلی خود محکوم شود و به ناحق اموال خوانده توقیف شده باشد.
• نمونه درخواست تأمین خواسته: درخواست تأمین خواسته معمولاً در متن اصلی دادخواست درج می شود. همانند نمونه دادخواست ذکر شده در بالا.

مطالبه خسارت تأخیر تأدیه

مطالبه خسارت تأخیر تأدیه (جبران کاهش ارزش پول) نیز یکی از حقوق دارنده سفته است. ملاک محاسبه این خسارت، شاخص بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است که به صورت سالانه اعلام می شود. تاریخ شروع محاسبه خسارت تأخیر تأدیه، معمولاً از تاریخ سررسید سفته (در صورتی که سفته دارای تاریخ باشد) یا از تاریخ مطالبه وجه (مثلاً با ارسال اظهارنامه) تا زمان پرداخت کامل وجه، محاسبه می گردد. ذکر این خواسته در متن دادخواست ضروری است.

سفته های خاص

برخی از انواع سفته دارای ویژگی های خاصی هستند که در مطالبه وجه سفته بدون واخواست باید به آن ها توجه ویژه ای داشت:

1. مطالبه سفته سفید امضا بدون واخواست: سفته سفید امضا، سفته ای است که صادرکننده آن را امضا کرده، اما سایر ارکان آن مانند مبلغ یا تاریخ سررسید را خالی گذاشته و به دارنده اذن تکمیل آن را داده است. مطالبه سفته سفید امضا بدون واخواست نیز امکان پذیر است، اما خواهان باید اثبات کند که سفته بر اساس توافق طرفین تکمیل شده و سوءاستفاده ای صورت نگرفته است. در صورت اثبات سوءاستفاده از سوی خوانده، ممکن است دعوی مطالبه با چالش مواجه شود.
2. مطالبه سفته بدون تاریخ (عندالمطالبه) بدون واخواست: سفته بدون تاریخ، به سفته عندالمطالبه معروف است، به این معنی که دارنده می تواند هر زمان که بخواهد، وجه آن را مطالبه کند. در مطالبه سفته بدون تاریخ بدون واخواست، برای شروع محاسبه خسارت تأخیر تأدیه و رسمیت بخشیدن به مطالبه، ارسال اظهارنامه قضایی به صادرکننده ضروری است. پس از ارسال اظهارنامه، تاریخ مطالبه به عنوان تاریخ سررسید تلقی می شود.
3. مطالبه سفته تضمینی (بدون واخواست): سفته تضمینی، سفته ای است که برای تضمین انجام تعهدی صادر می شود، نه به قصد پرداخت وجه. برای مطالبه وجه سفته تضمینی بدون واخواست، دارنده سفته باید ابتدا اثبات کند که متعهد (صادرکننده) از تعهد اصلی خود تخلف کرده است. بدون اثبات تخلف، مطالبه وجه سفته تضمینی امکان پذیر نیست و دادگاه به آن رسیدگی نخواهد کرد. این نوع سفته دارای پیچیدگی های حقوقی خاصی است که نیازمند دقت فراوان است.

دفاع در برابر مطالبه وجه سفته بدون واخواست (از دید خوانده)

در صورتی که شما به عنوان خوانده، با دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست مواجه شده اید، آگاهی از دفاعیات احتمالی و نحوه تنظیم لایحه دفاعیه مطالبه سفته بدون واخواست برای حفظ حقوق شما حیاتی است. دفاعیات می تواند بر اساس ماهیت سفته، نحوه صدور آن و وضعیت دین متمرکز باشد.

نمونه لایحه دفاعیه خوانده در پرونده مطالبه وجه سفته بدون واخواست

متن زیر یک نمونه لایحه دفاعیه خوانده است که می تواند در پاسخ به دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست تنظیم شود. این نمونه صرفاً جنبه راهنمایی دارد و باید بر اساس واقعیت های پرونده شما تکمیل و مستندسازی شود.

بسمه تعالی

ریاست محترم / شعبه محترم .......... دادگاه عمومی حقوقی / شورای حل اختلاف شهرستان ..........

با سلام و تقدیم احترام،

لایحه دفاعیه در پرونده کلاسه: [شماره کلاسه پرونده]
موضوع: دفاع در برابر دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست

خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان پرونده اصلی]
خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده (شما)]
شماره ملی خوانده: [شماره ملی شما]
مورد دعوی: مطالبه وجه سفته به شماره [شماره سفته] به مبلغ [مبلغ سفته] ریال

شرح لایحه دفاعیه:
احتراماً به استحضار آن مقام محترم قضایی می رساند، در خصوص دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست به شماره [شماره سفته] به مبلغ [مبلغ سفته] ریال، تقدیم شده توسط آقای/خانم [نام خواهان] علیه اینجانب، مراتب دفاعیات خود را به شرح ذیل معروض می دارم و از محضر دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و رد دعوای خواهان را دارم:

1.  عدم اثبات اشتغال ذمه: خواهان مدعی است که اینجانب به موجب سفته مذکور، مدیون وی می باشم. این در حالی است که دین موضوع سفته، به طور کامل [یا قسمتی از آن] پرداخت شده و یا اساساً تعهد پرداخت آن محقق نشده است. مستندات پرداخت/عدم تحقق دین به شرح [اشاره به فیش واریزی، رسید، شهادت شهود، یا هر مدرک دیگر] تقدیم می گردد.

2.  ماهیت امانی یا تضمینی سفته: سفته موضوع این پرونده به صورت امانی [یا تضمین انجام یک تعهد خاص، مثلاً ضمانت تخلیه ملک استیجاری، ضمانت حسن انجام کار و ...) به خواهان تحویل داده شده بود و به هیچ عنوان به قصد پرداخت وجه نقد صادر نشده است. خواهان با سوءاستفاده از موقعیت [و یا عدم تحقق شرط تضمین]، اقدام به مطالبه وجه سفته نموده است. لازم به ذکر است که [توضیح کامل در خصوص نحوه صدور سفته و علت امانی یا تضمینی بودن آن و اثبات عدم تخلف از تعهد].

3.  عدم رعایت مهلت قانونی در سفته عندالمطالبه/سفید امضا: در صورتی که سفته بدون تاریخ یا سفید امضا بوده و خواهان ادعا به تکمیل آن دارد، دفاع شود که تکمیل سفته خارج از اذن یا توافق صورت گرفته یا اظهارنامه ای مبنی بر مطالبه وجه ارسال نشده است.

4.  ایراد به اصالت امضا/اسناد: (در صورت عدم صحت امضای منسوب به خوانده) اینجانب ادعای خواهان مبنی بر انتساب امضای ذیل سفته به اینجانب را انکار می نمایم و تقاضای ارجاع امر به کارشناسی خط و امضا را دارم.

5.  مرور زمان: (در صورت انقضای مهلت قانونی برای مطالبه اسناد تجاری که در مورد سفته بدون واخواست به عنوان سند عادی تلقی می شود، این مورد کمتر پیش می آید ولی در برخی شرایط خاص می توان به آن استناد کرد).

6.  ایراد به ماهیت دین: (مثلاً اگر دین از طریق اعمال غیرقانونی یا نامشروع ایجاد شده باشد).

با عنایت به شرح فوق و مستندات تقدیمی، از دادگاه محترم استدعای رسیدگی دقیق به موضوع، دعوت از شهود (در صورت وجود) و در صورت لزوم ارجاع امر به کارشناسی را دارم و در نهایت تقاضای صدور حکم بر بطلان دعوای خواهان و محکومیت وی به پرداخت خسارات دادرسی وارده به اینجانب را خواستارم.

با احترام مجدد،
نام و نام خانوادگی خوانده: [نام و نام خانوادگی شما]
امضا:
تاریخ: [تاریخ تنظیم لایحه]

هنگام تنظیم لایحه دفاعیه مطالبه سفته بدون واخواست، بسیار مهم است که خوانده تمامی مستندات و مدارک لازم برای اثبات دفاعیات خود را جمع آوری و پیوست لایحه کند. این مدارک می تواند شامل فیش های واریزی، رسیدهای پرداخت، شهادت شهود، قراردادهای مرتبط و هر سند دیگری باشد که صحت ادعای خوانده را تأیید کند.

نتیجه گیری

فرآیند مطالبه وجه سفته بدون واخواست، هرچند دارای پیچیدگی های حقوقی خاص خود است و دارنده سفته را از برخی مزایای تجاری مهم محروم می کند، اما به هیچ عنوان مانع از احقاق حق و وصول مطالبات از طریق مراجع قضایی نیست. کلید موفقیت در این مسیر، آگاهی دقیق از مراحل قانونی، تنظیم صحیح و مستند دادخواست، و شناخت کامل از حقوق و تکالیف طرفین است. در این مقاله تلاش شد تا با ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، از تعریف سفته و واخواست تا نحوه تنظیم دادخواست مطالبه وجه سفته بدون واخواست، مدارک لازم، مراحل اداری و قضایی، و نکات حقوقی مهمی همچون دادگاه صالح، تأمین خواسته و خسارت تأخیر تأدیه، دیدگاهی روشن و تخصصی به شما ارائه دهیم. همچنین، به دفاعیات احتمالی از منظر خوانده نیز پرداخته شد تا درک کاملی از ابعاد مختلف این نوع دعاوی حاصل شود. دقت در جزئیات، رعایت قوانین و ارائه مستندات کافی، نقش اساسی در رسیدن به نتیجه مطلوب ایفا می کند.

با توجه به ظرافت های حقوقی و ماهیت تخصصی دعاوی سفته، به شدت توصیه می شود پیش از هر اقدامی، جهت اطمینان از صحت روند و حفظ کامل حقوق خود، با وکلای متخصص در این زمینه مشورت نمایید. وکلای مجرب می توانند شما را در تمامی مراحل، از تنظیم دقیق دادخواست و لوایح دفاعیه تا پیگیری پرونده در مراجع قضایی، یاری رسانند.