نمونه دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم

دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم، سندی حقوقی است که برای حمایت از افراد ناتوان در اداره امور مالی و شخصی خود، به مراجع قضایی ارائه می شود. این فرآیند قانونی تضمین می کند که حقوق و منافع افراد محجور، اعم از صغیر، سفیه یا مجنون، تحت نظارت یک قیم واجد شرایط، محافظت گردد.

مبحث حجر و قیمومت در نظام حقوقی ایران، از اهمیت بنیادینی در راستای حمایت از اشخاص آسیب پذیر و فاقد اهلیت قانونی برای تصرف در امور خود برخوردار است. هدف اصلی از طرح دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم، ایجاد یک چتر حمایتی قانونی برای این دسته از افراد است تا از هرگونه سوءاستفاده یا تضییع حقوق و اموالشان جلوگیری شود. این فرآیند، نه تنها به حفظ منافع مادی محجور کمک می کند، بلکه تضمین کننده کرامت انسانی و رعایت حقوق اساسی او در جامعه نیز محسوب می شود. از این رو، آگاهی از ابعاد مختلف حقوقی، شرایط، مدارک و مراحل تنظیم و ارائه این دادخواست، برای تمامی افراد مرتبط، از جمله خانواده ها، وکلای دادگستری و پژوهشگران حقوقی، حیاتی است.

فصل اول: آشنایی با مفاهیم بنیادین (حجر و قیمومت)

برای ورود به بحث نمونه دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم، ابتدا لازم است تعاریف و اصول بنیادین این دو مفهوم حقوقی تبیین گردند. فهم صحیح این اصطلاحات، زیربنای درک مراحل قانونی و تنظیم صحیح دادخواست خواهد بود.

حجر چیست؟

حجر در اصطلاح حقوقی به معنای ممنوعیت یا منع قانونی یک شخص از تصرف در اموال و حقوق مالی خود به دلیل نقص یا فقدان اهلیت است. این ممنوعیت با هدف حمایت از خود فرد و جلوگیری از ورود ضرر به او صورت می گیرد. قانون مدنی ایران در مواد ۱۲۰۷ به بعد، به تشریح مفهوم حجر و انواع محجورین پرداخته است. اهلیت، در نظام حقوقی، به معنای توانایی قانونی شخص برای دارا شدن حق (اهلیت تمتع) و اجرای حق (اهلیت استیفا) است. حجر، اهلیت استیفای شخص را محدود می سازد.

تعریف حقوقی حجر و مواد مرتبط

ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی، سه دسته از افراد را محجور معرفی می کند: صغار، اشخاص غیر رشید (سفیه) و مجانین. هر یک از این گروه ها به دلایل خاص خود، از تصرف در امور مالی ممنوع می شوند. این ممنوعیت تنها شامل امور مالی است و در امور غیرمالی، مانند نکاح و طلاق، محجور ممکن است اهلیت تصرف داشته باشد، مگر آنکه جنون مانع از آن گردد.

انواع محجورین با جزئیات

شناخت دقیق انواع محجورین، نقش حیاتی در تعیین نوع و دامنه حجر و متعاقباً ضرورت و نحوه نصب قیم دارد:

• صغیر: به فردی اطلاق می شود که به سن بلوغ شرعی و قانونی نرسیده است. در حقوق ایران، سن بلوغ برای پسران ۱۵ سال تمام قمری و برای دختران ۹ سال تمام قمری است.
  • صغیر غیرممیز: کودکی است که فاقد قدرت تشخیص و تمیز خوب و بد بوده و هیچ گونه اراده حقوقی ندارد. کلیه تصرفات این صغار باطل و بی اثر است.
  • صغیر ممیز: کودکی است که قدرت تشخیص نسبی دارد و می تواند خوب و بد را تا حدودی از هم تمیز دهد، اما هنوز به رشد کافی برای تصرفات مالی مستقل نرسیده است. تصرفات حقوقی صغیر ممیز، در صورتی که صرفاً نفع او باشد (مانند قبول هبه)، صحیح است؛ اما تصرفات مالی که مستلزم زیان یا دخالت در اموال اوست (مانند فروش یا اجاره)، نیازمند اجازه ولی یا قیم است.
• سفیه (غیر رشید): فردی است که توانایی اداره امور مالی خود را به نحو عقلایی ندارد و در معاملات خود دچار بی احتیاطی و اسراف می شود، به طوری که اموال خود را تلف می کند یا به زیان می اندازد. سفیه ممکن است دارای قوای عقلانی کامل باشد، اما فاقد بصیرت لازم در امور مالی است. حکم حجر سفیه، شامل تصرفات مالی او می شود و در امور غیرمالی، اهلیت کامل دارد.
• مجنون: شخصی است که قوای عقلانی او مختل شده و توانایی تمییز و تشخیص امور را به طور کلی یا جزئی از دست داده است. جنون می تواند دائمی یا ادواری باشد:
  • جنون دائمی: حالتی است که شخص به طور مستمر و بدون وقفه دچار اختلالات روانی است. تصرفات مجنون دائمی در هیچ زمانی صحیح نیست و باطل است.
  • جنون ادواری: حالتی است که جنون به صورت متناوب و دوره ای بروز می کند و شخص در فواصل بین دو دوره جنون، هوشیار و عاقل است. تصرفات حقوقی او در زمان افاقه (هوشیاری) صحیح و در زمان جنون، باطل خواهد بود. تعیین دقیق زمان آغاز و پایان جنون برای اعتبار معاملات بسیار مهم است.

قیمومت چیست و چه کسانی نیازمند قیم هستند؟

قیمومت، نهاد حقوقی است که در آن، شخص معینی (قیم) به حکم دادگاه، مسئولیت اداره امور مالی و گاهی شخصی محجورینی را بر عهده می گیرد که فاقد ولی قهری (پدر و جد پدری) یا وصی منصوب از سوی آن ها هستند. هدف از قیمومت، حمایت و نظارت بر منافع محجور و جلوگیری از تضییع حقوق اوست.

تعریف قیم و اهداف قیمومت

قیم، فردی امین و صالح است که توسط دادگاه برای سرپرستی امور محجور انتخاب می شود. وظایف اصلی قیم شامل اداره اموال محجور، مراقبت از شخص او (در صورت لزوم) و نمایندگی قانونی وی در دعاوی و قراردادهاست. اهداف قیمومت، فراتر از صرف اداره مالی، شامل تأمین رفاه و مصلحت محجور در تمامی جنبه های زندگی است.

موارد لزوم نصب قیم (بر اساس ماده ۱۲۱۸ قانون مدنی و سایر موارد قانونی)

بر اساس ماده ۱۲۱۸ قانون مدنی، نصب قیم در موارد زیر ضرورت می یابد:

1. برای صغاری که ولی خاص ندارند: صغاری که پدر یا جد پدری (ولی قهری) ندارند و یا ولی قهری آن ها فوت کرده یا محجور شده باشد، نیازمند قیم هستند.
2. برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آن ها متصل به زمان صغر آن ها بوده و ولی خاص نداشته باشند: یعنی اگر فرد از کودکی دچار جنون یا سفه بوده و پدر و جد پدری نیز نداشته یا از دست داده باشد.
3. برای مجانین و اشخاص غیر رشید که جنون یا عدم رشد آن ها متصل به زمان صغر آن ها نباشد: این گروه شامل افرادی است که پس از بلوغ و رشد، دچار جنون یا سفه می شوند و ولی قهری نیز ندارند.
4. در مواردی که ولی قهری یا وصی منصوب از سوی او، به دلایلی مانند جنون یا سفه، قادر به اداره امور محجور نباشد.

تفاوت های کلیدی: ولی قهری، وصی و قیم (با ذکر اولویت ها)

در نظام حقوقی ایران، نهادهای حمایتی متعددی برای افراد فاقد اهلیت وجود دارد که هر یک دارای شرایط و اولویت های خاص خود هستند:

1. ولی قهری: پدر و جد پدری، ولی قهری صغیر محسوب می شوند و به طور طبیعی و قانونی، حق ولایت و سرپرستی بر صغیر و اداره اموال او را دارند. ولایت قهری بالاترین اولویت را دارد و نیازی به حکم دادگاه برای تعیین آن نیست.
2. وصی: ولی قهری می تواند قبل از فوت خود، برای فرزندان صغیر یا محجور خود، وصی تعیین کند. وصی نیز پس از فوت ولی قهری، وظایف سرپرستی را بر عهده می گیرد. وصایت بعد از ولایت قهری و قبل از قیمومت قرار می گیرد.
3. قیم: در صورت نبود ولی قهری و وصی، یا عدم صلاحیت آن ها، دادگاه قیم را منصوب می کند. قیم پایین ترین اولویت را دارد و نصب آن همواره نیازمند حکم دادگاه است.

ولایت قهری (پدر و جد پدری) بالاترین اولویت را در سرپرستی محجورین دارد؛ پس از آن وصی منصوب از سوی ولی قهری و در نهایت، قیم با حکم دادگاه، مسئولیت اداره امور محجور را بر عهده می گیرد.

فصل دوم: صلاحیت و مراحل اولیه درخواست حجر و نصب قیم

پس از درک مفاهیم بنیادی، آشنایی با مراجع صالح و افراد مجاز برای طرح دعوا، گام بعدی در فرآیند تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم است.

مرجع صالح برای طرح دادخواست: کجاست؟

دعوای حجر و نصب قیم، از جمله امور حسبی محسوب می شود و رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه خانواده است.

دادگاه خانواده (امور حسبی)

دادگاه خانواده، مرجع اصلی برای رسیدگی به درخواست حجر و نصب قیم است. این دادگاه با بررسی مستندات و شواهد، در خصوص حجر فرد و تعیین قیم تصمیم گیری می کند.

محل اقامت فرد محجور یا متقاضی

دادگاه صالح، دادگاه محل اقامت دائمی فردی است که تقاضای حجر او مطرح می شود. اگر محل اقامت محجور مشخص نباشد، دادگاه آخرین محل اقامت او یا دادگاه محل اقامت متقاضی، صالح به رسیدگی خواهد بود.

چه کسانی می توانند تقاضای حجر و نصب قیم کنند؟

به موجب قانون امور حسبی و قانون مدنی، افراد و مراجع مشخصی می توانند تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم را به دادگاه ارائه دهند:

• نزدیکان فرد محجور: پدر، مادر، همسر، فرزندان، خواهر و برادر و سایر خویشاوندان که از وضعیت محجور اطلاع دارند و مصلحت او را مدنظر قرار می دهند.
• دادستان: دادستان به عنوان حافظ منافع عمومی، در صورتی که از وضعیت محجور مطلع شود، مکلف است تقاضای حجر و نصب قیم را به دادگاه ارائه کند.
• سایر افراد مطلع: هر فردی که از وضعیت حجر شخصی مطلع شود، می تواند مراتب را به دادستان اطلاع دهد تا او نسبت به پیگیری موضوع اقدام کند.

پیش نیازهای ضروری قبل از طرح دادخواست

قبل از تنظیم و ارائه نمونه دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم، رعایت برخی نکات و اقدامات اولیه برای تسریع و تسهیل فرآیند ضروری است:

• لزوم ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت: تمامی مراجعین به سیستم قضایی کشور، از جمله خواهان (متقاضی) حکم حجر و قیمومت، باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و احراز هویت شوند. این اقدام برای ارسال اوراق قضایی و ابلاغ ها ضروری است.
• جمع آوری اطلاعات و مدارک اولیه: پیش از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، لازم است کلیه اطلاعات و مدارک مربوط به خواهان، خوانده و وضعیت حجر، جمع آوری و آماده شوند.

فصل سوم: تنظیم و نگارش دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم

نحوه تنظیم یک دادخواست حجر استاندارد و حقوقی، نقش مهمی در موفقیت پرونده دارد. دقت در جزئیات و رعایت اصول نگارشی، ضامن انتقال صحیح خواسته به مرجع قضایی است.

اجزای یک دادخواست رسمی و استاندارد

هر دادخواست رسمی، از جمله دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم، شامل اجزای مشخصی است که رعایت آن ها الزامی است:

• خواهان (متقاضی): مشخصات کامل فرد یا نهادی که درخواست را مطرح می کند (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی کامل، شماره تلفن).
• خوانده: مشخصات کامل فردی که تقاضای حجر او مطرح است (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد، شغل، نشانی کامل، شماره تلفن).
• خواسته: این بخش باید دقیق و حقوقی باشد. به طور معمول: «تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم» با ذکر نوع حجر (مثلاً جنون/سفه/صغر) و تاریخ آغاز حجر.
• دلایل و منضمات: فهرست مدارک و شواهدی که به عنوان پیوست دادخواست ارائه می شوند و اثبات کننده خواسته هستند.

شرح دادخواست: قلب پرونده شما

بخش «شرح دادخواست»، حیاتی ترین قسمت نمونه دادخواست حجر و نصب قیم است. در این قسمت باید وضعیت فرد محجور به صورت جامع، مستدل و حقوقی توضیح داده شود.

توضیح جامع و مستدل وضعیت فرد محجور

در این قسمت باید شرح دقیقی از وضعیت فرد ارائه شود:

• نوع حجر: به طور واضح مشخص شود که فرد دچار صغر، جنون یا سفه است.
• زمان آغاز حجر: تعیین دقیق یا تقریبی تاریخ آغاز حجر از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا معاملات قبل از آن تاریخ صحیح و معاملات پس از آن ممکن است باطل باشند.
• دلایل اثبات آن: تمامی شواهد و دلایل موجود که نشان دهنده وضعیت حجر هستند، باید به تفصیل بیان شوند. این دلایل می توانند شامل مدارک پزشکی، شهادت شهود، تحقیقات محلی یا هر سند معتبر دیگری باشند.
• توجیه نیاز به قیمومت: توضیح داده شود که چرا فرد محجور نیاز به قیم دارد و بدون قیمومت، منافع او در معرض خطر قرار می گیرد.
• پیشنهاد فرد واجد شرایط برای قیمی: معمولاً متقاضی حجر، فرد مورد نظر خود را برای قیمی پیشنهاد می دهد. مشخصات و نسبت او با محجور باید ذکر شده و صلاحیت او برای اداره امور محجور توجیه شود.

نکات مهم در نگارش شرح دادخواست

نگارش شرح دادخواست نیازمند دقت، صراحت و پرهیز از لحن احساسی است. متن باید کاملاً حقوقی و مستند به قوانین و واقعیت ها باشد. از جملات کوتاه و واضح استفاده کنید و از هرگونه اطاله کلام یا اطلاعات غیرمرتبط خودداری نمایید.

فصل چهارم: مدارک لازم برای پیوست به دادخواست

ارائه مدارک کامل و معتبر، ستون فقرات دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم را تشکیل می دهد. فقدان یا نقص در این مدارک می تواند روند رسیدگی را طولانی یا با مشکل مواجه سازد.

• مدارک شناسایی خواهان: تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه متقاضی.
• مدارک شناسایی فرد مورد تقاضای حجر (خوانده): تصویر مصدق کارت ملی و شناسنامه فرد محجور.
• مدارک اثبات رابطه خویشاوندی: تصویر مصدق شناسنامه خواهان و خوانده که نشان دهنده نسبت خویشاوندی باشد. این مورد برای اثبات صلاحیت خواهان برای طرح دعوا حائز اهمیت است.
• مدارک پزشکی معتبر: این بخش از مهم ترین مدارک پرونده است.
  • گواهی پزشک متخصص اعصاب و روان یا روانپزشک: گواهی باید به طور واضح نوع بیماری، شدت آن، و تأثیر آن بر قوای عقلی و قدرت اداره امور مالی و شخصی فرد را با جزئیات ذکر کند. تاریخ معاینه و نظر قاطع پزشک در خصوص عدم اهلیت فرد برای تصرف در امورش ضروری است.
  • مدارک بستری در مراکز درمانی: در صورت وجود سابقه بستری در بیمارستان های روانی یا مراکز درمانی دیگر، ارائه گزارشات و خلاصه پرونده های پزشکی.
  • گزارشات پزشکی قانونی قبلی: اگر فرد سابقه ارجاع به پزشکی قانونی داشته است، ارائه نظریات کارشناسی قبلی می تواند به تسریع فرآیند کمک کند.
• شهادت شهود: در صورت لزوم و نیاز به اقامه بینه، می توان اسامی و مشخصات شهود مطلع از وضعیت حجر را در دادخواست ذکر کرد و از دادگاه تقاضای استماع شهادت آن ها را داشت. شهود باید قادر به ارائه اطلاعات موثق و مستند در مورد وضعیت فرد محجور باشند.
• هرگونه سند یا مدرک دیگری که اثبات کننده وضعیت حجر باشد: مانند گزارشات مددکاری اجتماعی، اسناد مربوط به معاملات نادرست یا ضررآور که توسط فرد محجور انجام شده است، یا هر مدرک دیگری که به دادگاه در تشخیص حجر کمک کند.
• تصویر مصدق وکالت نامه: در صورت ارائه دادخواست توسط وکیل، ارائه تصویر مصدق وکالت نامه وکیل دادگستری الزامی است.

فصل پنجم: نمونه دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم

ارائه یک نمونه دادخواست کامل و قابل استفاده، از اهداف اصلی این مقاله است تا متقاضیان بتوانند با آگاهی از ساختار و محتوای آن، دادخواست خود را به درستی تنظیم کنند.

توضیح بخش های مختلف نمونه دادخواست

نمونه دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم که در ادامه ارائه می شود، شامل تمامی بخش های استاندارد یک دادخواست قضایی است. توجه به جایگاه و محتوای هر بخش، برای تنظیم صحیح آن ضروری است. توضیحات داخل پرانتز […] به منزله اطلاعاتی است که باید توسط شما تکمیل گردد.

نمونه کامل دادخواست آماده استفاده (با جای خالی برای اطلاعات شخصی)

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان محل اقامت محجور]

خواهان:
نام: [نام کامل متقاضی]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی متقاضی]
نام پدر: [نام پدر متقاضی]
کد ملی: [کد ملی متقاضی]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه متقاضی]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد متقاضی]
شغل: [شغل متقاضی]
نشانی کامل: [آدرس دقیق پستی متقاضی به همراه کد پستی و شماره تلفن]

خوانده:
نام: [نام کامل فرد مورد تقاضای حجر]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی فرد مورد تقاضای حجر]
نام پدر: [نام پدر فرد مورد تقاضای حجر]
کد ملی: [کد ملی فرد مورد تقاضای حجر]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه فرد مورد تقاضای حجر]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد فرد مورد تقاضای حجر]
شغل: [شغل فرد مورد تقاضای حجر (در صورت وجود)]
نشانی کامل: [آدرس دقیق پستی فرد مورد تقاضای حجر به همراه کد پستی و شماره تلفن]

خواسته:
تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم برای خوانده محترم، به دلیل [نوع حجر، مثلاً جنون/سفه/صغر] با تعیین تاریخ آغاز حجر از [ذکر تاریخ دقیق یا تخمینی آغاز حجر].

دلایل و منضمات:
۱. تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان
۲. تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی خوانده
۳. تصویر مصدق مدارک اثبات رابطه خویشاوندی (مانند شناسنامه مشترک یا سند ازدواج)
۴. گواهی پزشک متخصص اعصاب و روان/روانپزشک به شماره [شماره گواهی] مورخ [تاریخ گواهی]
۵. [در صورت وجود] مدارک بستری در مراکز درمانی (خلاصه پرونده، گزارشات پزشکی)
۶. [در صورت وجود] فهرست اسامی و مشخصات شهود مطلع (با ذکر نشانی و شماره تماس)
۷. [در صورت وجود] سایر اسناد و مدارک اثبات کننده وضعیت حجر

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار عالی می رساند که خوانده محترم، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، که دارای نسبت [نسبت خویشاوندی مانند: پدر، مادر، همسر، فرزند، برادر، خواهر] با اینجانب (خواهان) می باشد، متاسفانه از تاریخ تقریبی [ذکر تاریخ دقیق یا تخمینی آغاز حجر، مثلاً: حدوداً از سه سال پیش یا از ابتدای تولد یا از تاریخ وقوع سانحه مورخ ...]، به دلیل ابتلا به [شرح دقیق علت حجر، مثلاً: بیماری پیشرفته آلزایمر، ناتوانی ذهنی مادرزادی، عارضه مغزی ناشی از سکته، سفیه بودن و عدم توانایی در اداره امور مالی و اتخاذ تصمیمات منطقی اقتصادی، جنون دائمی/ادواری]، قادر به اداره امور مالی و شخصی خود نبوده و توانایی تشخیص مصلحت خویش را از دست داده است.

مدارک پزشکی پیوست (مانند گواهی پزشک متخصص اعصاب و روان) به وضوح گواهی دهنده این امر است که مشارالیه فاقد اهلیت لازم جهت انجام تصرفات حقوقی و مالی خویش می باشد و سلامت عقلانی/رشادت مالی ایشان مختل شده است. [در صورت لزوم اضافه شود: همچنین، شهادت شهود مطلع و تحقیقات محلی نیز می تواند به اثبات وضعیت حجر خوانده محترم کمک شایانی نماید.].

با عنایت به مراتب فوق و با توجه به ضرورت حمایت قانونی از حقوق و منافع مشارالیه، اینجانب، تقاضای صدور حکم حجر ایشان را از محضر محترم دادگاه دارم. همچنین، با توجه به نزدیکی اینجانب با خوانده و سابقه مراقبت و دلسوزی و توانایی در اداره امور مالی و شخصی، پیشنهاد نصب اینجانب به سمت قیم برای اداره امور مالی و شخصی مشارالیه را دارم. [در صورتی که فرد دیگری برای قیمی پیشنهاد می شود، مشخصات او و دلایل صلاحیتش باید ذکر گردد.]

پیشاپیش از بذل توجه و دستور مقتضی دادگاه محترم کمال تشکر را دارم.

با تقدیم احترام،
[نام و نام خانوادگی خواهان]
[امضاء خواهان]
تاریخ: [تاریخ ارائه دادخواست]

راهنمای پر کردن نمونه (نکات مهم در جایگذاری اطلاعات)

هنگام تکمیل نمونه دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم، به نکات زیر توجه کنید:

• دقت در مشخصات: کلیه مشخصات خواهان و خوانده باید دقیقاً مطابق با مدارک هویتی (شناسنامه و کارت ملی) تکمیل شود.
• شرح دقیق علت حجر: در بخش شرح دادخواست، علت حجر باید با جزئیات و با استفاده از اصطلاحات پزشکی یا حقوقی مناسب (مانند آلزایمر، زوال عقل، جنون، سفه) بیان گردد. هرچه شرح دقیق تر و مستندتر باشد، پرونده قوی تر خواهد بود.
• تعیین تاریخ آغاز حجر: تلاش کنید تاریخ آغاز حجر را تا حد امکان دقیق تعیین کنید. اگر تاریخ دقیق نامشخص است، یک تاریخ تخمینی (مثلاً حدوداً از ۵ سال پیش) یا رویدادی که حجر از آن زمان آغاز شده (مانند پس از سانحه رانندگی مورخ…) را ذکر نمایید.
• توجیه پیشنهاد قیم: اگر خودتان یا شخص دیگری را برای قیمی پیشنهاد می دهید، دلایل صلاحیت و توانایی فرد پیشنهادی برای اداره امور محجور را به اختصار بیان کنید.
• پیوست مدارک: حتماً از تصاویر مصدق (کپی برابر اصل شده) مدارک استفاده کنید. مدارک پزشکی باید معتبر و دارای مهر و امضای پزشک متخصص باشند.

فصل ششم: فرآیند رسیدگی پس از ثبت دادخواست تا صدور حکم

پس از ثبت دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم، پرونده وارد مراحل اداری و قضایی می شود که شناخت آن ها برای متقاضی حائز اهمیت است.

ارجاع پرونده به شعبه دادگاه و تعیین وقت رسیدگی

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پرداخت هزینه های مربوطه، پرونده به صورت سیستمی به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع داده می شود. سپس، دادگاه اقدام به تعیین وقت رسیدگی و ارسال ابلاغیه برای طرفین (خواهان و خوانده) می نماید. ابلاغیه از طریق سامانه ثنا به اطلاع افراد می رسد.

نقش سازمان پزشکی قانونی

در پرونده های حجر، نقش پزشکی قانونی بسیار پررنگ و تعیین کننده است. دادگاه معمولاً برای تشخیص دقیق وضعیت روانی یا جسمانی فرد، او را به پزشکی قانونی ارجاع می دهد.

دستور دادگاه به پزشکی قانونی برای معاینه فرد

دادگاه با صدور قرار کارشناسی، از پزشکی قانونی درخواست می کند که فرد مورد تقاضای حجر را معاینه کرده و نظریه کارشناسی خود را در خصوص وضعیت حجر، نوع آن و تاریخ آغاز حجر به دادگاه ارائه دهد.

سوالات متداول پزشکی قانونی از فرد محجور

پزشکی قانونی برای ارزیابی، سوالاتی را از فرد می پرسد تا میزان هوشیاری، قدرت تصمیم گیری، حافظه و آگاهی او نسبت به امور مالی و شخصی سنجیده شود. این سوالات می تواند شامل موارد زیر باشد:

• نام و نام خانوادگی، سن، تاریخ تولد.
• وضعیت تأهل و نام فرزندان (در صورت وجود).
• سوالات ساده درباره اعداد، جمع و تفریق یا رویدادهای جاری.
• سوالاتی درباره اموال، دارایی ها، نحوه اداره آن ها و تصمیم گیری های مالی.
• سوالاتی در مورد زمان و مکان فعلی، روز و تاریخ.

اهمیت نظریه کارشناسی پزشکی قانونی

نظریه پزشکی قانونی، مبنای اصلی تصمیم گیری دادگاه در خصوص صدور حکم حجر است. این نظریه معمولاً برای دادگاه جنبه طریقیت دارد و نه موضوعیت، اما در عمل از اعتبار بالایی برخوردار است.

تحقیقات محلی و مددکاری اجتماعی (در صورت لزوم)

گاهی اوقات، علاوه بر نظریه پزشکی قانونی، دادگاه ممکن است دستور تحقیقات محلی یا نظر مددکار اجتماعی را نیز صادر کند.

• تحقیقات محلی: برای کسب اطلاع از همسایگان، آشنایان و افرادی که با محجور در ارتباط هستند، در خصوص وضعیت روحی، رفتاری و توانایی های او.
• مددکاری اجتماعی: گزارشات مددکار اجتماعی می تواند به دادگاه در درک ابعاد اجتماعی و خانوادگی وضعیت محجور و نیازهای او کمک کند.

صدور حکم حجر

پس از تکمیل تحقیقات و بررسی دلایل و مستندات، دادگاه اقدام به صدور حکم حجر می نماید.

تاریخ آغاز حجر (اهمیت تعیین تاریخ دقیق)

در حکم حجر، تاریخ دقیق آغاز حجر تعیین می شود. این تاریخ از اهمیت حقوقی فراوانی برخوردار است؛ زیرا معاملات و تصرفات مالی فرد محجور از تاریخ اعلام شده در حکم، فاقد اعتبار قانونی تلقی می گردند. در صورتی که جنون یا سفه متصل به زمان صغر باشد، تاریخ آغاز حجر، همان تاریخ تولد فرد خواهد بود.

آثار حقوقی حکم حجر

صدور حکم حجر، آثار حقوقی مهمی دارد، از جمله:

• بطلان یا عدم نفوذ معاملات و تصرفات مالی محجور از تاریخ آغاز حجر.
• لزوم نصب قیم برای اداره امور محجور.
• سلب حق اداره اموال از محجور.

انتخاب و نصب قیم توسط دادگاه

پس از صدور حکم حجر، دادگاه با رعایت مصلحت محجور، اقدام به نصب قیم می نماید.

شرایط لازم برای قیم شدن

فردی که به عنوان قیم انتخاب می شود، باید دارای شرایطی از جمله:

• صلاحیت اخلاقی و توانایی لازم برای اداره اموال و شخص محجور.
• عدم سابقه کیفری مؤثر.
• عدم تعارض منافع با محجور.
• در برخی موارد، آشنایی با امور مالی و توانایی ارائه تضمینات لازم.

اولویت های دادگاه در انتخاب قیم

دادگاه در انتخاب قیم، ابتدا اولویت را به نزدیکان محجور، به ویژه پدر یا مادر (در صورتی که ولی قهری نباشند و صلاحیت داشته باشند) می دهد. در غیر این صورت، سایر خویشاوندان مورد بررسی قرار می گیرند. همیشه مصلحت محجور مهم ترین معیار است.

صدور قیم نامه

پس از نصب قیم، دادگاه قیم نامه را صادر می کند که سندی رسمی است و اختیارات و وظایف قیم را مشخص می نماید.

اعتراض به نظریه پزشکی قانونی یا رأی دادگاه

اصحاب دعوا حق اعتراض به نظریه پزشکی قانونی و رأی دادگاه را دارند.

مهلت ها و مراجع اعتراض

اعتراض به نظریه پزشکی قانونی باید در مهلت مقرر (معمولاً یک هفته از ابلاغ) به دادگاه ارائه شود. در صورت اعتراض، پرونده به کمیسیون های بالاتر پزشکی قانونی ارجاع می شود. اعتراض به رأی حجر نیز مطابق با قوانین آیین دادرسی مدنی، در مهلت های تجدیدنظرخواهی (۲۰ روز برای اشخاص مقیم ایران) و فرجام خواهی امکان پذیر است. مرجع تجدیدنظرخواهی، دادگاه تجدیدنظر استان و مرجع فرجام خواهی، دیوان عالی کشور است.

فصل هفتم: نکات حقوقی مهم و توصیه ها

شناخت جنبه های کاربردی و نکات مهم حقوقی در پرونده های حجر و قیمومت، می تواند به افراد در تصمیم گیری صحیح و جلوگیری از مشکلات احتمالی کمک کند.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص امور حسبی

پرونده های حجر و قیمومت، به دلیل ماهیت پیچیده حقوقی و حساسیت های اجتماعی، نیازمند دقت فراوان هستند. مشاوره با یک وکیل متخصص در امور حسبی می تواند فرآیند را به شکل چشمگیری تسهیل کند. وکیل با تسلط بر قوانین و رویه های قضایی، در تنظیم نمونه دادخواست، جمع آوری مدارک، پیگیری پرونده و دفاع از حقوق محجور، راهنمایی های ارزشمندی ارائه می دهد و از اتلاف وقت و بروز اشتباهات جلوگیری می کند.

تکالیف و مسئولیت های قیم پس از انتصاب

پس از نصب قیم، مسئولیت های سنگینی بر عهده او قرار می گیرد که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از:

• تهیه صورت اموال: قیم مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ نصب قیمی، صورت جامعی از اموال منقول و غیرمنقول محجور را تهیه و به دادستانی یا مرجع قضایی مربوطه تسلیم نماید.
• ارائه گزارش سالانه: قیم باید هر سال، گزارشی از عملکرد خود در اداره اموال محجور و وضعیت مالی او را به دادستانی یا دادگاه ارائه دهد.
• حفظ و نگهداری اموال: قیم مسئول حفظ و نگهداری اموال محجور و اداره آن ها به نحو مصلحت و رشیدانه است. هرگونه تصرف خارج از حدود مصلحت یا منجر به ضرر، می تواند موجب مسئولیت قیم شود.
• پرداخت هزینه های محجور: قیم باید از محل درآمدهای محجور، هزینه های زندگی، تحصیل، درمان و سایر نیازهای او را تأمین کند.

امکان عزل، استعفا و فوت قیم

سمت قیمومت دائمی نیست و ممکن است به دلایل مختلفی خاتمه یابد:

• عزل قیم: دادگاه در صورتی که قیم به وظایف خود عمل نکند، امین نباشد، سوءرفتار داشته باشد یا به دلایل قانونی دیگری (مانند محجور شدن خود قیم)، او را عزل می کند.
• استعفا: قیم می تواند با ارائه درخواست به دادگاه، از سمت خود استعفا دهد.
• فوت قیم: با فوت قیم، سمت قیمومت او به پایان می رسد و دادگاه باید قیم جدیدی را منصوب کند.
• رفع حجر از محجور: اگر محجور بهبودی یابد یا به سن رشد برسد، قیمومت خاتمه می یابد.

موارد عدم نیاز به نصب قیم (مثلاً وجود ولی قهری)

همانطور که پیشتر اشاره شد، در برخی موارد نیازی به نصب قیم نیست. مهمترین مورد، وجود ولی قهری (پدر یا جد پدری) برای صغیر است. در صورتی که ولی قهری صلاحیت لازم را برای اداره امور صغیر داشته باشد، تا زمانی که حجر ولی قهری ثابت نشده یا او فوت نکرده باشد، نیازی به نصب قیم نخواهد بود. همچنین، اگر ولی قهری وصی ای برای اداره امور محجور تعیین کرده باشد، تا زمانی که وصی وظایف خود را به درستی انجام دهد، نصب قیم منتفی است.

حجر متوفی (اشاره مختصر به اینکه حجر متوفی تنها برای تعیین بطلان معاملات سابق است)

مفهوم حجر متوفی به معنای نصب قیم برای فرد فوت شده نیست. در مواردی که فردی فوت کرده و قبل از فوت، معاملاتی انجام داده باشد که صحت آن ها مورد تردید است (مثلاً به دلیل جنون یا سفه در زمان حیات)، می توان دادخواست اعلام حجر متوفی را مطرح کرد. هدف از این دادخواست، صرفاً اثبات حجر فرد در زمان حیات و پیش از فوت است تا معاملات انجام شده توسط او در زمان حجر، باطل یا غیرنافذ اعلام شوند و وراث بتوانند حقوق خود را پیگیری کنند. در این حالت، نیازی به نصب قیم برای متوفی وجود ندارد.

نتیجه گیری

نمونه دادخواست تقاضای صدور حکم حجر و نصب قیم، ابزاری قانونی و اساسی برای حمایت از حقوق و منافع افراد آسیب پذیر و فاقد اهلیت قانونی است. این فرآیند، از تعریف مفاهیم بنیادین حجر و قیمومت گرفته تا مراحل تنظیم دقیق دادخواست، پیگیری قضایی، و تعیین وظایف قیم، مجموعه ای از اقدامات حقوقی منسجم را در بر می گیرد که همگی با هدف صیانت از کرامت و اموال محجورین تدوین شده اند.

آگاهی کامل از جزئیات این روند، شناخت انواع محجورین، مراجع صالح، و مدارک مورد نیاز، برای هر متقاضی یا وکیل دادگستری ضروری است. تأکید بر صحت اطلاعات در شرح دادخواست، اعتبار مدارک پزشکی، و رعایت اصول نگارشی، نقشی تعیین کننده در پیشبرد موفقیت آمیز پرونده دارد. در نهایت، همکاری با وکیل متخصص در امور حسبی، نه تنها راهگشای پیچیدگی های قانونی است، بلکه تضمین کننده حمایت جامع و مؤثر از فرد محجور در تمامی مراحل خواهد بود. این راهنما با ارائه یک نمونه دادخواست کامل و شرح دقیق مراحل، تلاش دارد تا دسترسی به عدالت و حفظ حقوق شهروندان را در این حوزه حساس، تسهیل نماید.