معرفی فیلم مطرب

فیلم «مطرب»، به کارگردانی مصطفی کیایی، یکی از پرفروش ترین و بحث برانگیزترین آثار سینمای ایران در سال ۱۳۹۸ است که با جذب طیف وسیعی از مخاطبان و در عین حال برانگیختن نقدهای متفاوت، به پدیده ای در گیشه تبدیل شد.

این فیلم کمدی-موزیکال و اجتماعی، داستانی جذاب و نوستالژیک را روایت می کند که به دلیل ترکیب عناصر سرگرم کننده، بازیگران محبوب و موسیقی، توانست رکورد فروش در سینمای ایران را جابه جا کند. «مطرب» نه تنها به عنوان یک موفقیت تجاری، بلکه به دلیل تفاوت دیدگاه های مخاطبان عام و منتقدان تخصصی، شایسته بررسی عمیق تر است.

داستان فیلم مطرب: رویای ناتمام یک مطرب قدیمی

داستان فیلم «مطرب» حول محور زندگی ابراهیم خوش لحن، با نام هنری خوش سینه با بازی پرویز پرستویی می چرخد. ابراهیم خواننده ای کاباره ای است که در آستانه اوج گیری فعالیت هنری اش در دهه ۵۰ خورشیدی، با وقوع انقلاب اسلامی، فرصت شهرت گسترده را از دست می دهد. برخلاف بسیاری از هنرمندان هم نسل خود که راهی لس آنجلس شدند، او که هرگز به شهرت کافی دست نیافته بود، در ایران می ماند و به خوانندگی در مراسم و مجالس خصوصی روی می آورد.

سال ها می گذرد و ابراهیم با حسرتی دیرینه، رویای اجرای دوباره روی صحنه های بزرگ را در سر می پروراند. تا اینکه روزی، فرصتی طلایی از طریق دخترش زیبا (با بازی الناز شاکردوست) برای او فراهم می شود. زیبا که به دغدغه های پدرش واقف است، ترتیبی می دهد تا ابراهیم در برنامه «هفته فرهنگی ایران» در شهر استانبول، ترکیه، فرصت اجرا پیدا کند. این سفر تنها برای ابراهیم نیست؛ بلکه پسرش فورود (با بازی محسن کیایی)، که خود نیز راه پدر را در عرصه موسیقی دنبال کرده، اما با سبک رپ و با نام فوری در استانبول مشغول به فعالیت است، به این خانواده می پیوندد. ورود ابراهیم و زیبا به استانبول، آغازگر ماجراهای پیش بینی نشده ای است که زندگی آن ها را دستخوش تغییر می کند. در این میان، شخصیت نازان (با بازی عایشه گل جوشکن)، یک خواننده ترکیه ای، نیز وارد داستان می شود و نقش مهمی در پیشبرد وقایع ایفا می کند. داستان فیلم بدون ورود به جزئیات پیچیده، بر تقابل فرهنگ ها، رویای هنرمندانی که از صحنه کنار گذاشته شدند و امید به شروعی دوباره تمرکز دارد.

بازیگران و نقش آفرینی ها: ترکیبی از ستاره ها و یک چهره بین المللی

یکی از نقاط قوت اصلی فیلم «مطرب»، حضور تیمی از بازیگران شناخته شده و توانمند سینمای ایران در کنار یک ستاره بین المللی است که هر یک به نوبه خود، به جذابیت و ابعاد مختلف اثر افزوده اند. انتخاب هوشمندانه بازیگران، به ویژه برای نقش های اصلی، نقش بسزایی در موفقیت تجاری فیلم داشته است.

پرویز پرستویی در نقش ابراهیم خوش لحن

پرویز پرستویی، بازیگر برجسته و محبوب سینمای ایران، در نقش ابراهیم خوش لحن، یک خواننده کاباره ای نوستالژیک، ظاهر می شود. نقش آفرینی او در یک کاراکتر کمدی-موزیکال، چالشی متفاوت برای وی بود که عمدتاً در نقش های جدی و دراماتیک حضور یافته است. پرستویی با توانایی های صوتی و فیزیکی خود، توانست حس نوستالژی، شور زندگی و در عین حال حسرت های یک هنرمند از صحنه کنار گذاشته شده را به خوبی منتقل کند. او با تغییر لحن و حرکات بدنی، شخصیتی کاریزماتیک و دوست داشتنی خلق کرده که مخاطب با او همذات پنداری می کند. اجرای قطعات موسیقی با صدای خود پرستویی نیز از نکات قابل توجه این نقش آفرینی است.

الناز شاکردوست در نقش زیبا

الناز شاکردوست، در نقش زیبا، دختر پرانرژی و حمایتگر ابراهیم، یکی از نقش های متفاوت کارنامه هنری خود را تجربه کرده است. او در این فیلم با ظاهری متفاوت و شخصیتی پویا، نقش نیروی محرکه داستان را ایفا می کند. زیبا با تلاش برای فراهم کردن فرصت اجرای پدرش در استانبول، بخش مهمی از گره گشایی داستان را بر عهده دارد و تعامل او با پرستویی، طنزی دلنشین به فیلم می بخشد.

محسن کیایی در نقش فورود

محسن کیایی، برادر کارگردان، در نقش فورود، پسر ابراهیم و یک رپر مقیم استانبول، ظاهر می شود. شخصیت فورود با تفاوت های نسلی و فرهنگی اش نسبت به پدر، لایه های جدیدی به داستان اضافه می کند. نقش آفرینی کیایی در این نقش، با چاشنی طنز و لحنی خاص، به خوبی توانسته تصویری از جوانان نسل جدید و چالش های هویتی آن ها در فضای مهاجرت را به نمایش بگذارد. او با سبک متفاوت موسیقی خود، در تضاد با موسیقی قدیمی پدر، تفاوت های دیدگاه ها را برجسته می سازد.

مهران احمدی و سایر بازیگران

مهران احمدی نیز در نقشی مکمل و با چاشنی طنز، به جذابیت های کمدی فیلم می افزاید و حضور او در کنار پرویز پرستویی، لحظات مفرحی را رقم می زند. تعاملات این دو بازیگر که پیش از این نیز در فیلم های دیگری با هم همبازی بوده اند، از انسجام خوبی برخوردار است.

عایشه گل جوشکن در نقش نازان

حضور عایشه گل جوشکن، بازیگر و خواننده سرشناس ترکیه ای، در نقش نازان، نقطه تمایز فیلم «مطرب» نسبت به بسیاری از کمدی های ایرانی است. نازان خواننده ای مطرح در ترکیه است که در مسیر داستان با ابراهیم و خانواده اش آشنا می شود. نکته جالب توجه درباره انتخاب جوشکن، داستانی است که پشت آن نهفته است. ابتدا مریم اوزرلی، بازیگر معروف ترکیه ای، برای این نقش در نظر گرفته شده بود، اما به دلیل عدم تسلط به زبان فارسی، این فرصت به عایشه گل جوشکن رسید. جوشکن که از کودکی به زبان فارسی علاقه داشت، برای تقویت لهجه و گفتار فارسی خود، به مدت دو هفته شبانه روز با دوستان ایرانی اش مکالمه می کرد و در نهایت توانست در مدت زمانی کوتاه، به تسلط قابل قبولی بر زبان فارسی دست یابد. تلاش و تعهد او برای یادگیری زبان، به نقش نازان اعتبار ویژه ای بخشید و حضور یک چهره ترکیه ای با توانایی تکلم فارسی، به جذابیت های بین المللی فیلم افزود. شیمی و تعامل بین بازیگران، به ویژه پرستویی و جوشکن، به خوبی در طول فیلم برقرار شده و یکی از دلایل اصلی موفقیت فیلم در جذب مخاطب عام به شمار می رود.

سبک و کارگردانی مصطفی کیایی: از فرمول بفروش تا حواشی نقدها

مصطفی کیایی، کارگردان فیلم «مطرب»، پیش از این نیز با ساخت فیلم های گیشه پسند و موفقیت های تجاری، نام خود را در سینمای ایران مطرح کرده بود. «مطرب» نیز از همین فرمول بفروش پیروی می کند؛ فرمولی که به عقیده برخی منتقدان، بر پایه ترکیب عناصر کمدی سطحی، استفاده از بازیگران محبوب و پرهیز از عمق بخشی به مضامین، شکل گرفته است. با این حال، باید اذعان داشت که کیایی در این زمینه تبحر خاصی دارد و به خوبی نبض مخاطب عام را در دست گرفته است.

عناصر موزیکال و تصویربرداری

یکی از شاخص ترین ویژگی های «مطرب»، نقش پررنگ موسیقی و آواز در آن است. کیایی با تلفیق موفقیت آمیز جنبه های کمدی و دراماتیک با موسیقی، توانسته فیلمی سرگرم کننده و پرانرژی بسازد. این استفاده از موسیقی، به ویژه نوستالژی آوازهای قدیمی، برای بخش قابل توجهی از مخاطبان ایرانی جذابیت خاصی داشته است.

تصویربرداری فیلم در شهر استانبول، یکی دیگر از نقاط برجسته بصری اثر است. استفاده از زیبایی ها و جاذبه های توریستی استانبول، جلوه ای خاص به فیلم بخشیده است. اما در این میان، برخی منتقدان این سوال را مطرح کرده اند که آیا استانبول تنها یک پس زمینه جذاب برای فیلم بوده یا کارکردی عمیق تر در پیشبرد داستان و ایجاد فضای مورد نظر داشته است؟ برخی نیز پا را فراتر گذاشته و ادعا کرده اند که فیلم جنبه تبلیغاتی برای صنعت گردشگری ترکیه داشته است، نکته ای که در بخش حواشی فیلم بیشتر به آن خواهیم پرداخت.

نقدها به فیلمنامه و شخصیت پردازی

با وجود موفقیت در گیشه، «مطرب» از سوی بسیاری از منتقدان به دلیل ضعف های فیلمنامه مورد انتقاد قرار گرفت. انتقادات عمدتاً بر عدم منطق داستانی در برخی سکانس ها، شخصیت پردازی های تک بعدی و غیرقابل باور، و گاهی وجود شوخی های سطحی و تلگرامی متمرکز بود. منتقدان معتقد بودند که کیایی در تلاش برای ایجاد گره گشایی های ناگهانی، گاهی به توجیهات سخیف روی آورده که انسجام داستان را از بین برده است. شخصیت ها نیز، به ویژه شخصیت فورود با بازی محسن کیایی، از عمق کافی برخوردار نبودند و در برخی مواقع، بازیگر نیز در فهم و انتقال درست کاراکتر خود دچار چالش به نظر می رسید.

برخی منتقدان معتقدند که مطرب بیش از آنکه یک اثر هنری با ارزش های سینمایی عمیق باشد، یک محصول تجاری هوشمندانه است که با ترکیب فرمول های گیشه پسند، نبض مخاطب عام را به خوبی در دست گرفته و به فروش بی سابقه دست یافته است.

پیام های فیلم

«مطرب» در کنار جنبه های کمدی و سرگرم کننده، پیام هایی نیز به مخاطب منتقل می کند. از جمله این پیام ها می توان به نوستالژی برای دوران گذشته، رویای مهاجرت و جستجوی آزادی بیان برای هنرمندان، و وضعیت هنر و هنرمند در جامعه ایران اشاره کرد. فیلم تلاش می کند تا با پرداختن به حسرت های یک خواننده قدیمی، دردی مشترک را به تصویر بکشد که برای بسیاری از مخاطبان قابل لمس است.

رکوردهای فروش و واکنش مخاطبان: پدیده ای در گیشه ایران

«مطرب» بی شک یکی از درخشان ترین عملکردهای گیشه در تاریخ سینمای ایران را به ثبت رساند. این فیلم نه تنها پرفروش ترین فیلم سال ۱۳۹۸ شد، بلکه با شکستن رکورد فیلم «هزارپا»، در زمان خود عنوان پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را نیز به خود اختصاص داد. فروش بی سابقه آن، حتی در دو روز اول اکران با جذب بیش از ۹۳ هزار مخاطب و فروش یک میلیارد و ۵۷۳ میلیون تومان، از پرفروش ترین فیلم های همان سال مانند «متری شیش و نیم» و «تگزاس ۲» پیشی گرفت و در صدر جدول فروش قرار گرفت.

دلایل موفقیت تجاری

عوامل متعددی در جذب بی سابقه مخاطب عام و موفقیت تجاری چشمگیر «مطرب» نقش داشتند:

• ژانر کمدی و موزیکال: نیاز مخاطب به سرگرمی و رهایی از دغدغه های روزمره، همواره کمدی ها را به گزینه ای محبوب تبدیل کرده است. تلفیق آن با موسیقی و آواز نیز به این جذابیت افزوده است.
• بازیگران محبوب و پرستاره: حضور پرویز پرستویی، الناز شاکردوست و محسن کیایی به همراه چهره بین المللی مانند عایشه گل جوشکن، تضمینی برای جذب مخاطب بود.
• فضای مفرح و نوستالژیک: اشاره به دوران قبل از انقلاب و حس نوستالژی برای موسیقی آن دوره، برای بخش قابل توجهی از جامعه جذابیت داشت.
• تبلیغات گسترده و دهان به دهان: بازخوردهای مثبت اولیه مخاطبان و تبلیغات دهان به دهان، به سرعت فیلم را در میان عامه مردم محبوب کرد.

واکنش مخاطبان عمومی

مخاطبان عمومی، استقبال گسترده ای از «مطرب» به عمل آوردند. بسیاری از تماشاگران فیلم را سرگرم کننده، خنده دار و جذاب ارزیابی کردند. نظرات کاربران در فضای مجازی و بازخوردهای سینماها نشان می داد که فیلم توانسته اوقات فراغت خوشی را برای خانواده ها و جوانان فراهم کند. این گروه از مخاطبان، اغلب به دنبال یک فیلم برای سرگرمی و گذران وقت بودند و «مطرب» به خوبی توانست این نیاز را برآورده سازد. این استقبال عمومی نشان داد که فیلم به خوبی نبض ذائقه مخاطب عام را در دست گرفته است، حتی اگر از دیدگاه منتقدان ضعف هایی داشته باشد.

انتشار در شبکه نمایش خانگی

فیلم «مطرب» پس از اکران موفق در سینماها، در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۹۸، از طریق شبکه نمایش خانگی نیز منتشر شد. این اقدام باعث شد تا دسترسی مخاطبان به فیلم افزایش یابد و افرادی که موفق به تماشای آن در سینما نشده بودند، بتوانند از طریق پلتفرم های نمایش خانگی، فیلم را تماشا کنند. انتشار در شبکه نمایش خانگی نیز به تداوم موفقیت تجاری و افزایش دامنه مخاطبان فیلم کمک شایانی کرد.

حواشی و نقد منتقدان: شکاف میان گیشه و نگاه تخصصی

موفقیت بی سابقه «مطرب» در گیشه، با موجی از انتقادات تند از سوی منتقدان سینمایی همراه شد که شکاف عمیقی میان دیدگاه مخاطب عام و نگاه تخصصی به سینما را آشکار ساخت. این تفاوت دیدگاه ها، حواشی و بحث های زیادی را در فضای رسانه ای و سینمایی کشور ایجاد کرد.

انتقادات اصلی منتقدان

مهم ترین انتقاداتی که بر فیلم «مطرب» وارد شد، عبارتند از:

• ضعف فیلمنامه و منطق داستانی: بسیاری از منتقدان، فیلمنامه مصطفی کیایی را بی اساس و بی منطق دانستند. آنها معتقد بودند که گره گشایی ها تصنعی و برخی سکانس ها بی هدف هستند و شخصیت ها، به ویژه شخصیت فورود، تک بعدی و غیرقابل باورند.
• شوخی های سطحی و تلگرامی: منتقدان بر این باور بودند که شوخی های فیلم، به خصوص شوخی های جنسی، اغلب لوس و برگرفته از جوک های شبکه های اجتماعی است و فاقد عمق و خلاقیت یک کمدی فاخر است.
• ادعای تبلیغاتی بودن برای ترکیه: یکی از پررنگ ترین حواشی فیلم، اتهام تبلیغاتی بودن آن برای شهر استانبول و کشور ترکیه بود. منتقدان ادعا کردند که فیلم به شکلی اغراق آمیز، استانبول را به عنوان سرزمین رویاها و آزادی به تصویر کشیده و با مقایسه های تلویحی، ایران را در نقطه مقابل قرار داده است. این موضوع تا حدی پیش رفت که برخی منتقدان، احتمال سرمایه گذاری ترکیه در روند تولید فیلم را مطرح کردند.
• عدم خلاقیت و تکرار فرمول «بفروش»: بسیاری معتقد بودند که کیایی بدون ریسک پذیری و خلاقیت جدید، صرفاً فرمول های موفق فیلم های کمدی سال های اخیر (مانند «نهنگ عنبر» و «تگزاس») را تکرار کرده است؛ فرمولی که شامل نقبی به گذشته، حضور زنان خارجی با لهجه بامزه و شوخی های سطحی است.
• افت کیفی در یک سوم پایانی: برخی منتقدان به افت شدید کیفیت فیلم در یک سوم پایانی اشاره کردند و معتقد بودند که فیلم در این بخش عملاً حرفی برای گفتن ندارد و صرفاً در حال کش دادن داستان است.

شکاف میان مخاطب و منتقد

چرایی این شکاف عمیق میان استقبال عمومی بی سابقه و انتقادات تخصصی تند، موضوع بحث های فراوانی بود. آیا فیلم صرفاً برای سرگرمی ساخته شده و انتظارات هنری را برآورده نمی کند؟ یا منتقدان از نبض ذائقه مخاطب عام دور شده اند؟ این بحث، دوباره موضوع ابتذال و سطحی نگری در سینمای کمدی ایران را به اوج رساند. در حالی که مخاطبان به دنبال فیلمی برای خنده و سرگرمی بودند، منتقدان به دنبال عمق، منطق و ارزش های هنری بودند که به نظرشان در «مطرب» کم رنگ بود.

«مطرب» به دلیل تکرار فرمول های موفق تجاری، استفاده از شوخی های سطحی و عدم عمق بخشی به شخصیت ها، در میان منتقدان با نقدهای شدیدی مواجه شد، اما در مقابل، به دلیل جذابیت های سرگرم کننده و بازیگران محبوب، با استقبال گسترده مخاطبان عام روبه رو گشت.

در نهایت، «مطرب» به پدیده ای تبدیل شد که نه تنها رکوردها را شکست، بلکه مرزهای میان سینمای عامه پسند و سینمای منتقدپسند را نیز برجسته تر کرد و بحث های جدی درباره آینده کمدی در سینمای ایران را به راه انداخت.

نتیجه گیری: مطرب؛ فیلمی برای تماشا یا برای تحلیل؟

فیلم «مطرب»، به کارگردانی مصطفی کیایی، نمونه ای بارز از یک اثر سینمایی است که مرزهای میان موفقیت تجاری و ارزش های هنری را به چالش می کشد. این فیلم با داستان نوستالژیک یک خواننده قدیمی، اجرای قدرتمند پرویز پرستویی و حضور بازیگرانی چون الناز شاکردوست و محسن کیایی، به همراه جذابیت های بصری استانبول و موسیقی پرانرژی، توانست رکورد فروش در سینمای ایران را جابه جا کرده و به پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای کشور در زمان خود تبدیل شود.

از سوی دیگر، «مطرب» هدف نقدهای تندی از سوی منتقدان قرار گرفت که به ضعف های فیلمنامه، شوخی های سطحی، شخصیت پردازی های یک بعدی و حتی جنبه های تبلیغاتی آن برای شهر استانبول اشاره داشتند. این تضاد آشکار میان استقبال بی سابقه مخاطب عام و نگاه انتقادی متخصصان، نشان دهنده دو مسیر متفاوت در سینمای ایران است: مسیری که بر سرگرمی و جذب گیشه تمرکز دارد و مسیری که به دنبال عمق، ساختار و پیام های هنری است.

«مطرب» شاید یک شاهکار هنری ماندگار در تاریخ سینمای ایران نباشد، اما بدون شک یک پدیده گیشه ای و تجاری قابل تأمل است که به خوبی نبض ذائقه سرگرمی طلب بخش بزرگی از جامعه را در دست گرفت. تماشای این فیلم برای کسانی که به دنبال سرگرمی محض، اوقات فراغت مفرح و فیلمی با چاشنی کمدی و موسیقی هستند، به ویژه علاقه مندان به ژانر کمدی موزیکال و طرفداران پرویز پرستویی، الناز شاکردوست و محسن کیایی، توصیه می شود. این فیلم به خوبی می تواند برای یک شب سینمایی خانوادگی یا دوستانه، انتخاب مناسبی باشد.