خیانت در امانت یعنی چه

خیانت در امانت به معنی نقض عهد و استفاده نامشروع از مالی است که به موجب یکی از عقود قانونی یا قراردادهای خاص، برای نگهداری یا مصرف معین به شخصی سپرده شده است. این جرم زمانی محقق می شود که امین با قصد اضرار به مالک، مال را استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود کند. این پدیده حقوقی، که ریشه های عمیقی در روابط اجتماعی و اقتصادی دارد، نه تنها اعتماد عمومی را خدشه دار می سازد، بلکه پیامدهای حقوقی و کیفری جدی برای فرد خاطی به دنبال دارد. درک دقیق ابعاد مختلف این جرم، از تعریف قانونی و عناصر تشکیل دهنده آن گرفته تا انواع و مجازات های مربوطه، برای هر شهروندی ضروری است.

امانت داری، بنیادی ترین اصل در بسیاری از تعاملات انسانی، از گذشته های دور تا به امروز، همواره مورد تأکید جوامع مختلف بوده است. این اصل نه تنها سنگ بنای روابط فردی است، بلکه در حیات اقتصادی و حقوقی نیز نقشی محوری ایفا می کند. هنگامی که فردی مالی را با اطمینان به دیگری می سپارد، انتظار دارد که آن مال به درستی حفظ شده و در زمان مقرر یا مطابق با هدف تعیین شده بازگردانده شود یا به مصرف برسد. نقض این اعتماد، تحت عنوان «خیانت در امانت» در نظام حقوقی ایران جرم انگاری شده است. این جرم، با توجه به ماهیت خود که سوءاستفاده از اعتماد است، همواره از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و قانون گذار برای حمایت از حقوق امانت گذار، مجازات هایی را برای آن در نظر گرفته است.

در این مقاله، تلاش می شود تا با رویکردی تحلیلی و کاربردی، تمامی جنبه های جرم خیانت در امانت به دقت مورد بررسی قرار گیرد. از تعریف دقیق قانونی و شناسایی ارکان آن گرفته تا معرفی انواع مختلف این جرم در قوانین متفرق، مجازات های مقرر، نحوه شکایت و نکات کلیدی برای پیشگیری، همه و همه با ارجاع به مواد قانونی مربوطه و آخرین تغییرات، به ویژه «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری»، شرح داده خواهد شد. هدف، ارائه یک منبع جامع و قابل اعتماد برای افرادی است که به هر دلیل درگیر این موضوع حقوقی هستند؛ از افراد عادی که به دنبال درک عمومی مسئله اند تا حقوق دانان و متخصصانی که نیاز به اطلاعات دقیق و به روز دارند.

خیانت در امانت چیست؟ (تعریف دقیق و قانونی)

جرم خیانت در امانت، در اصطلاح حقوقی، به معنای نقض تعهد امین نسبت به مالی است که به او سپرده شده است. به زبان ساده، هرگاه شخصی مالی را به دیگری بسپارد تا از آن نگهداری کند یا به مصرف معینی برساند و آن شخص (امین) برخلاف توافق و به ضرر مالک، آن مال را از بین ببرد، تصرف کند، مورد استفاده نادرست قرار دهد یا مخفی سازد، مرتکب خیانت در امانت شده است.

تعریف حقوقی خیانت در امانت

مبنای قانونی جرم خیانت در امانت در ایران، ماده 674 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) است که بیان می دارد:

«هرگاه اموال منقول یا غیرمنقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.»

این ماده، ارکان و شروط اصلی تحقق جرم خیانت در امانت را به وضوح تبیین کرده است که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود.

ارکان و شروط اصلی تحقق جرم خیانت در امانت

برای اینکه عملی مصداق خیانت در امانت شناخته شود، وجود شرایط خاصی ضروری است:

1. وجود رابطه امانی: مال باید به موجب یکی از عقود یا قراردادهای قانونی به امین سپرده شده باشد. این عقود شامل اجاره، امانت (به معنای خاص)، رهن، وکالت، و یا هر قرارداد کاری با اجرت یا بدون اجرت می شود. صرف سپردن مال بدون وجود یک رابطه حقوقی مشخص، لزوماً به معنای تحقق رابطه امانی نیست.
2. وجود مال مورد امانت: مال می تواند شامل اموال منقول (مانند پول نقد، خودرو، جواهرات)، غیرمنقول (مانند زمین، آپارتمان) یا اسناد (مانند چک، سفته، قبض و سایر اوراق بهادار) باشد.
3. سپردن مال با قصد استرداد یا مصرف معین: مال باید با این شرط به امین سپرده شود که آن را بازگرداند یا به منظور خاصی به مصرف برساند. این شرط، عنصر اعتماد و انتظار بازگشت یا مصرف هدفمند مال را دربرمی گیرد.
4. اقدامات مجرمانه امین: امین باید یکی از افعال چهارگانه استعمال، تصاحب، اتلاف یا مفقود کردن مال را به ضرر مالک یا متصرف قانونی انجام داده باشد. این افعال رکن مادی جرم را تشکیل می دهند.
5. وجود سوءنیت (قصد اضرار): امین باید با آگاهی و اراده، فعل مجرمانه را انجام داده و قصد ضرر رساندن به مالک یا متصرف مال را داشته باشد. سوءنیت، رکن معنوی جرم خیانت در امانت است.

برای درک بهتر، تصور کنید فردی خودروی خود را برای یک هفته به دوستش می سپارد تا دوستش در طول مسافرت از آن نگهداری کند و پس از بازگشت وی، خودرو را بازگرداند. حال اگر دوست او، خودرو را به دیگری اجاره دهد، آن را بفروشد یا بدون اجازه از آن برای مقاصد شخصی و نامرتبط با نگهداری استفاده کند، مرتکب خیانت در امانت شده است. همچنین، اگر چک یا سفته ای برای تضمین انجام کاری به کسی سپرده شود و وی آن را در مواردی غیر از مورد توافق استفاده کند، نیز خیانت در امانت رخ داده است.

عناصر تشکیل دهنده جرم خیانت در امانت

تحقق هر جرمی در نظام حقوقی، مستلزم وجود سه عنصر اصلی است: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر معنوی. جرم خیانت در امانت نیز از این قاعده مستثنی نیست و بررسی دقیق این عناصر، تفکیک آن از سایر جرایم و فهم ماهیت آن را ممکن می سازد.

الف) عنصر قانونی

عنصر قانونی به معنای این است که فعل ارتکابی، باید صراحتاً در قوانین موضوعه کشور جرم انگاری شده باشد. در خصوص خیانت در امانت:

• ماده 674 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات، مصوب 1375): این ماده، اصلی ترین و جامع ترین نص قانونی برای جرم خیانت در امانت محسوب می شود که تعریف و مجازات عمومی این جرم را بیان می کند.
• سایر مواد قانونی مرتبط: علاوه بر ماده 674، در برخی قوانین دیگر نیز مصادیق خاصی از خیانت در امانت یا جرایم مشابه که با نقض امانت داری مرتبط هستند، جرم انگاری شده اند که در بخش انواع خیانت در امانت به آن ها اشاره خواهد شد. از جمله این مواد می توان به مواد 596 و 673 از همان قانون مجازات اسلامی و برخی مواد قانون تجارت و قانون ثبت اشاره کرد.

ب) عنصر مادی

عنصر مادی، به رفتار فیزیکی و قابل مشاهده مرتکب اشاره دارد که منجر به اضرار به مال امانی می شود. ماده 674 قانون مجازات اسلامی، چهار فعل مجرمانه را به عنوان مصادیق عنصر مادی خیانت در امانت برشمرده است:

1. استعمال: به معنای استفاده غیرمجاز از مال امانی است. این استفاده باید به نحوی باشد که به ضرر مالک یا متصرف مال تمام شود و از حدود اذن یا توافق صورت گرفته تجاوز کند.
   • مثال: استفاده از خودروی امانتی برای مسافرت شخصی طولانی یا مسافرکشی، در حالی که صرفاً برای نگهداری به امین سپرده شده بود.
2. تصاحب: عبارت است از به تملک درآوردن مال امانی توسط امین یا گرو گذاشتن آن به نفع خود یا دیگری، به گونه ای که امین خود را مالک آن قلمداد کند و قصد استرداد آن را نداشته باشد.
   • مثال: فروش مال امانتی، رهن گذاشتن آن، یا استفاده از پول امانتی برای خرید اموال شخصی.
3. اتلاف: به معنای از بین بردن کلی یا جزئی مال امانی است، به نحوی که مال دیگر قابل استفاده نباشد یا ارزش خود را از دست بدهد.
   • مثال: سوزاندن اسناد مهم امانتی، شکستن عمدی شیء گران قیمت سپرده شده، یا از بین بردن مواد غذایی امانتی.
4. مفقود کردن: یعنی پنهان کردن مال امانی یا به گونه ای از دسترس خارج کردن آن که دسترسی مالک به آن غیرممکن شود. در اینجا، مال لزوماً از بین نرفته، اما عمداً توسط امین پنهان شده یا به نحوی از دسترس خارج گشته است.
   • مثال: اعلام دروغین گم شدن سند یا پول امانتی، یا پنهان کردن مال در مکانی که مالک نتواند آن را پیدا کند.

نکته مهم این است که این افعال باید به «ضرر مالکین یا متصرفین آنها» انجام شده باشد. یعنی نتیجه این اعمال باید منجر به ورود ضرر مالی به صاحب مال یا متصرف قانونی آن شود.

ج) عنصر معنوی (سوءنیت)

عنصر معنوی یا روانی جرم، به قصد و اراده مرتکب در انجام فعل مجرمانه اشاره دارد. در خیانت در امانت، وجود سوءنیت از اهمیت بالایی برخوردار است و خود به دو جزء تقسیم می شود:

1. سوءنیت عام: به معنای قصد و اراده بر انجام یکی از افعال چهارگانه (استعمال، تصاحب، اتلاف، مفقود کردن) است. مرتکب باید آگاهانه و با اراده، یکی از این اعمال را انجام دهد.
2. سوءنیت خاص: به معنای قصد اضرار (ضرر رساندن) به مالک یا متصرف قانونی مال است. صرف انجام فعل مجرمانه بدون قصد ضرر، ممکن است مسئولیت مدنی ایجاد کند اما لزوماً جرم کیفری خیانت در امانت را محقق نمی سازد.

تمایز با سهل انگاری یا بی احتیاطی: لازم به ذکر است که اگر مال امانی به دلیل سهل انگاری، بی احتیاطی یا عدم رعایت مقررات توسط امین دچار خسارت یا اتلاف شود، این امر غالباً منجر به مسئولیت مدنی و جبران خسارت می شود و نه مسئولیت کیفری. برای تحقق جرم خیانت در امانت، باید قصد عمدی امین برای اضرار اثبات گردد.

انواع خیانت در امانت (دسته بندی شده و با جزئیات کامل)

جرم خیانت در امانت، تنها محدود به یک ماده قانونی نیست و در قوانین مختلف، مصادیق و انواع گوناگونی از آن پیش بینی شده است. این گستردگی نشان دهنده اهمیت حفظ اعتماد و امانت داری در حوزه های متنوع حقوقی و اجتماعی است. در ادامه به تفصیل به دسته بندی و شرح انواع این جرم می پردازیم:

3.1. خیانت در امانت عمومی (بر اساس ماده 674 قانون مجازات اسلامی)

این نوع از خیانت در امانت، که اصلی ترین و رایج ترین شکل آن است، بر اساس ماده 674 قانون مجازات اسلامی تعریف می شود و شامل اموال منقول، غیرمنقول و اسناد عادی است. مهم ترین ویژگی این نوع، نیاز به «رابطه امانی» است که از طریق یکی از عقود یا قراردادهای معین مانند اجاره، رهن، وکالت، امانت، یا هر کار با اجرت یا بی اجرت حاصل شده باشد. در این موارد، اگر امین مال سپرده شده را به ضرر مالک استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود کند، مرتکب این جرم شده است.

3.2. خیانت در امانت از طریق سوءاستفاده از ضعف نفس اشخاص

این نوع خاص از خیانت در امانت در ماده 596 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مورد توجه قرار گرفته است. این ماده به حفاظت از حقوق افراد آسیب پذیر، به ویژه افراد غیررشید، در برابر سوءاستفاده های مالی می پردازد:

«هر کس با استفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی و هوس او یا حوائج شخصی افراد غیر رشید به ضرر او نوشته یا سندی اعم از تجاری یا غیر تجاری از قبیل برات، سفته، چک، حواله، قبض و مفاصاحساب و یا هرگونه نوشته که موجب التزام و تعهد و یا برائت ذمه او یا موجب تصرف در اموال و استیفای از منافع و یا واگذاری حقی از حقوق وی گردد، تحصیل نماید علاوه بر جبران خسارات مالی به حبس از شش ماه تا دو سال و از یک میلیون تا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد و اگر مرتکب ولی یا وصی یا قیم باشد مجازات وی علاوه بر جبران خسارات مالی از سه تا هفت سال حبس خواهد بود.»

این ماده تأکید بر سوءاستفاده از موقعیت ضعف شخصیتی یا عقلی (غیررشید بودن) دارد که به موجب آن، سند یا نوشته ای به ضرر آن فرد تحصیل می شود. اگر مرتکب، از بستگان درجه یک یا دارای ولایت، وصایت یا قیمومت بر شخص باشد، مجازات تشدید خواهد شد که نشان دهنده اهمیت بیشتر حفظ اعتماد در این روابط خاص است.

3.3. خیانت در امانت از طریق سوءاستفاده از سفید امضا و سفید مهر

این مورد نیز از مصادیق خاص خیانت در امانت بوده و در ماده 673 قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است:

«هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده سوء استفاده نماید به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.»

سفید امضا یا سفید مهر به سندی اطلاق می شود که شخصی آن را بدون تکمیل متن، امضا یا مهر کرده و به دیگری می سپارد تا متن مورد توافق را در آن درج کند. سوءاستفاده از این اعتماد، یعنی نوشتن متنی مغایر با توافقات یا به ضرر امضاکننده، مصداق این جرم است. نکته مهم این است که حتی اگر سفید امضا یا سفید مهر به طور غیرقانونی (مثلاً با سرقت) به دست آمده باشد نیز سوءاستفاده از آن جرم انگاری شده است.

3.4. خیانت در امانت مستخدمین دولت در اموال و اسناد دولتی

این نوع از خیانت در امانت در ماده 598 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) تشریح شده و مربوط به کارمندان دولت یا موسسات دولتی است که اموال یا اسناد عمومی را مورد سوءاستفاده قرار می دهند:

«هر یک از کارمندان و کارکنان ادارات و سازمان ها یا شوراها و یا شهرداری ها و موسسات و شرکت های دولتی و یا وابسته به دولت و یا نهادهای انقلابی و بنیادها و موسساتی که زیر نظر ولی فقیه اداره می شوند و دیوان محاسبات و موسساتی که به کمک مستمر دولت اداره می شوند و یا دارندگان پایه قضائی و به طور کلی هر نفر از مامورین به خدمات عمومی اعم از رسمی و غیررسمی وجوه نقدی یا مطالبات یا حوالجات یا سهام و سایر اسناد و اوراق بهادار یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمان ها و موسسات فوق الذکر یا اشخاصی که بر حسب وظیفه به آنها سپرده شده است را مورد استفاده غیرمجاز قرار دهد بدون آن که قصد تملک آنها را به نفع خود یا دیگری داشته باشد متصرف غیرقانونی محسوب و علاوه بر جبران خسارات وارده و پرداخت اجرت المثل به شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم می گردد و در صورتی که منتفع شده باشد علاوه بر مجازات مذکور به جزای نقدی معادل مبلغ انتفاعی محکوم خواهد شد و همچنین است در صورتی که به علت اهمال یا تفریط موجب تضییع اموال و وجوه دولتی گردد و یا آن را به مصارفی برساند که در قانون اعتباری برای آن منظور نشده یا در غیر مورد معین یا زائد بر اعتبار مصرف نموده باشد.»

این ماده مصادیق متعددی از سوءاستفاده (استفاده غیرمجاز، تضییع با اهمال یا تفریط، مصرف در غیر مورد معین) را شامل می شود و مجازات آن بسته به انتفاع یا عدم انتفاع مرتکب متفاوت است. این جرم به طور خاص به حفاظت از اموال و منابع عمومی کشور می پردازد.

3.5. خیانت در امانت در قانون تجارت

قانون تجارت نیز در موارد خاصی، نقض امانت داری را جرم انگاری کرده است که عمدتاً به فعالان اقتصادی و تجاری مربوط می شود:

1. دلال (ماده 349 قانون تجارت): دلال وظیفه دارد به نفع آمر خود عمل کند. اگر برخلاف وظیفه، به نفع طرف دیگر معامله اقدام نماید یا از او وجهی دریافت کند، علاوه بر محرومیت از اجرت، به مجازات خیانت در امانت محکوم می شود.
   

   «اگر دلال برخلاف وظیفه خود نسبت به کسی که به او مأموریت داده به نفع طرف دیگر معامله اقدام نماید و یا برخلاف عرف تجارتی محل از طرف مزبور وجهی دریافت و یا وعده وجهی را قبول کند مستحق اجرت و مخارجی که کرده نخواهد بود به علاوه محکوم به مجازات مقرر برای خیانت در امانت خواهد شد.»

2. حق العمل کار (ماده 370 قانون تجارت): حق العمل کار به اسم خود و به حساب آمر معامله می کند. اگر او در معامله به ضرر آمر عمل کند، مثلاً مالی را با قیمتی غیرواقعی بخرد یا بفروشد و منفعت اضافی را برای خود بردارد، علاوه بر رد مال، به مجازات خیانت در امانت محکوم خواهد شد. تبصره این ماده صراحتاً به مجازات خیانت در امانت اشاره دارد.
3. مدیر تصفیه ورشکستگی (ماده 555 قانون تجارت): پس از اعلام ورشکستگی تاجر، مدیر تصفیه مسئول اداره امور و جمع آوری اموال ورشکسته است. اگر مدیر تصفیه در حین انجام وظیفه، وجوه یا اموال تاجر ورشکسته را حیف و میل کند، به مجازات خیانت در امانت محکوم می شود.

3.6. خیانت در امانت در خصوص اموال مجهول الوارث

این نوع از خیانت در امانت در قانون تصدیق انحصار وراثت مورد اشاره قرار گرفته است. مواد 6 و 11 این قانون، افرادی را که اموال متعلق به اشخاص مجهول الوارث (کسانی که وارثی ندارند یا ورثه آن ها مشخص نیست) را در تصرف دارند و پس از انقضای مهلت های قانونی (ده سال برای اموال منقول و وجه نقد، بیست سال برای اموال غیرمنقول) به دولت تسلیم نکنند، مستوجب مجازات خیانت در امانت می داند. هدف از این مقررات، انتقال این اموال به بیت المال جهت مصارف خیریه است.

3.7. خیانت در امانت در قانون ثبت اسناد و املاک

ماده 28 قانون ثبت اسناد و املاک، به مصداق خاصی از خیانت در امانت در حوزه املاک وقفی و حبس و ثلث باقی می پردازد:

«هرگاه نسبت به املاک وقف و حبس و ثلث باقی به عنوان مالکیت تقاضای ثبت شده و متولی یا نماینده اوقافی که به موجب نظامنامه مکلف به دادن عرضحال اعتراض و تعقیب دعوی و حفظ حقوق وقف یا حبس یا ثلث باقی است در اثر تبانی به تکلیف خود عمل ننماید به مجازات خیانت در امانت محکوم خواهد شد.»

این ماده متولیان یا نمایندگان اوقاف را که موظف به حفظ حقوق موقوفات هستند، در صورت تبانی با متقاضیان ثبت به ضرر وقف، مستوجب مجازات خیانت در امانت می داند. این حکم برای حفاظت از اموال عمومی و مذهبی جامعه وضع شده است.

مجازات جرم خیانت در امانت و تغییرات قانونی

مجازات جرم خیانت در امانت، همچون سایر جرایم، به منظور بازدارندگی و اجرای عدالت تعیین می شود. این مجازات در طول زمان دستخوش تغییراتی شده که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف دعوا (شاکی و متهم) و همچنین فعالان حقوقی اهمیت فراوانی دارد.

مجازات اصلی طبق ماده 674 قانون مجازات اسلامی

پیش از تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، مجازات جرم خیانت در امانت طبق ماده 674 قانون مجازات اسلامی، حبس از شش ماه تا سه سال بود. این مجازات، یک مجازات تعزیری محسوب می شد که دادگاه می توانست در چارچوب قانونی، حداقل و حداکثر آن را تعیین کند.

اهمیت قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب 1399)

با تصویب «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» در سال 1399، تغییرات مهمی در مجازات بسیاری از جرایم تعزیری، از جمله خیانت در امانت، اعمال شد. این قانون با هدف کاهش جمعیت کیفری زندان ها و افزایش کارایی نظام قضایی تدوین گردید. مهمترین تغییرات عبارتند از:

1. کاهش مجازات حبس: مطابق این قانون، مجازات حبس برای جرم خیانت در امانت به سه ماه تا یک ونیم سال کاهش یافت.
2. قابل گذشت شدن جرم: یکی از مهمترین تغییرات، قابل گذشت شدن جرم خیانت در امانت است. پیش از این، خیانت در امانت جرمی غیرقابل گذشت بود و حتی با رضایت شاکی، رسیدگی قضایی متوقف نمی شد. اما اکنون، رضایت شاکی می تواند منجر به توقف تعقیب یا موقوفی اجرای مجازات شود. این امر، امکان صلح و سازش بین طرفین و حل و فصل پرونده خارج از فرایند طولانی دادرسی را افزایش می دهد.
3. تأثیر بر درجه مجازات: با کاهش میزان حبس، جرم خیانت در امانت به دسته جرایم تعزیری درجه 6 تبدیل شد. این تغییر درجه، بر مواردی مانند مرور زمان، آزادی مشروط و سایر احکام مربوط به مجازات ها تأثیرگذار است.

مرور زمان خیانت در امانت

با توجه به قابل گذشت شدن و تغییر درجه مجازات خیانت در امانت به تعزیری درجه شش، مرور زمان تعقیب این جرم مطابق بند «پ» ماده 105 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392) و اصلاحات بعدی آن، 7 سال از تاریخ وقوع جرم است. به این معنا که پس از گذشت هفت سال از تاریخ ارتکاب جرم، اگر شکایتی مطرح نشده باشد، دیگر امکان تعقیب و محاکمه متهم وجود نخواهد داشت.

رد مال و جبران خسارت در خیانت در امانت

علاوه بر مجازات حبس، متهم به خیانت در امانت موظف به رد مال امانی به صاحب آن است. این جنبه از پرونده، که به آن «رد مال» گفته می شود، جنبه کیفری دارد و دادگاه کیفری می تواند حکم به رد مال صادر کند. اما در مواردی که مال اتلاف شده یا غیرقابل استرداد است، شاکی می تواند برای مطالبه جبران خسارت ناشی از جرم، دادخواست حقوقی جداگانه یا همزمان با شکایت کیفری خود مطرح نماید. دادگاه حقوقی مسئول رسیدگی به جنبه خسارات وارده است. در بسیاری از موارد، امکان تبدیل مجازات حبس به جزای نقدی در صورت رضایت شاکی و وجود شرایط مخففه، فراهم است که این امر نیز به تسهیل حل و فصل پرونده کمک می کند.

تفاوت خیانت در امانت با جرایم مشابه (کلاهبرداری و سرقت)

جرم خیانت در امانت، در کنار سایر جرایم علیه اموال و مالکیت، دارای ویژگی های متمایزی است که آن را از جرایمی نظیر کلاهبرداری و سرقت جدا می سازد. درک این تفاوت ها برای تشخیص صحیح ماهیت جرم و تعیین مسیر قانونی مناسب، حیاتی است.

تفاوت با کلاهبرداری

تفاوت اصلی خیانت در امانت با کلاهبرداری در عنصر فریب و نحوه سپردن مال است.

• در کلاهبرداری: مال از ابتدا با فریب و مانورهای متقلبانه کلاهبردار از صاحب مال گرفته می شود. صاحب مال تحت تأثیر فریب، اراده می کند که مال خود را به کلاهبردار بسپارد، اما این اراده بر اساس اطلاعات نادرست و اغواکننده شکل گرفته است. به عبارت دیگر، کلاهبردار با حیله و تقلب، صاحب مال را به اشتباه می اندازد تا او مال خود را به صورت ارادی در اختیار کلاهبردار قرار دهد.
• در خیانت در امانت: مال به صورت مشروع، ارادی و با اعتماد کامل به امین سپرده می شود. هیچ فریبی در لحظه سپردن مال در کار نیست. امین در ابتدا به عنوان یک فرد مورد اعتماد، مال را دریافت می کند و سوءاستفاده او از مال، پس از دریافت و در نقض تعهد امانی رخ می دهد. یعنی عمل مجرمانه پس از برقراری رابطه امانی و در حین نگهداری یا استفاده از مال صورت می گیرد.

به عنوان مثال، اگر کسی با وعده های دروغین درباره یک سرمایه گذاری پرسود، شما را متقاعد کند که پولتان را به او بسپارید و سپس پول را برای خود تصاحب کند، مرتکب کلاهبرداری شده است. اما اگر شما پول خود را به دوستتان بسپارید تا از آن نگهداری کند و دوستتان این پول را برای خود خرج کند، مرتکب خیانت در امانت شده است.

تفاوت با سرقت

تفاوت اساسی خیانت در امانت با سرقت در عنصر ربودن و عدم وجود رابطه امانی است.

• در سرقت: مال بدون رضایت و اطلاع صاحب آن و به صورت پنهانی (ربودن) برداشته می شود. هیچ رابطه قراردادی یا امانی بین سارق و صاحب مال وجود ندارد. سارق به طور غیرمجاز و مخفیانه به مال دسترسی پیدا کرده و آن را برمی دارد.
• در خیانت در امانت: مال با رضایت و اراده صاحب آن و در یک رابطه امانی (قراردادی) به امین سپرده می شود. امین به صورت قانونی و با اذن صاحب مال، در ابتدا به مال دسترسی پیدا می کند و سپس برخلاف اعتماد، آن را مورد سوءاستفاده قرار می دهد.

برای مثال، اگر فردی بدون اجازه، خودروی شما را از جلوی منزل بردارد، مرتکب سرقت شده است. اما همانطور که پیش تر گفته شد، اگر خودرو را به امانت به دوستتان بسپارید و او آن را تصاحب کند، مرتکب خیانت در امانت شده است.

این تمایزات، در تعیین نوع دعوا (کیفری) و نحوه اثبات جرم در دادگاه، از اهمیت ویژه ای برخوردارند. شناخت دقیق این ظرایف، نه تنها برای افراد عادی که ممکن است با این موقعیت ها مواجه شوند، بلکه برای وکلای دادگستری و مراجع قضایی نیز ضروری است تا عدالت به درستی اجرا شود.

نحوه شکایت از خیانت در امانت (راهنمای گام به گام برای شاکی)

شکایت از جرم خیانت در امانت، نیازمند طی کردن مراحل قانونی مشخصی است. آگاهی از این مراحل، به شاکی کمک می کند تا با دقت و اطمینان بیشتری، حقوق خود را پیگیری کند و روند رسیدگی به پرونده تسریع یابد.

مرحله 1: جمع آوری مدارک و مستندات

اولین و مهمترین گام برای طرح شکایت، جمع آوری دقیق و کامل تمامی مدارک و مستنداتی است که رابطه امانی و وقوع خیانت را اثبات می کنند. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:

• رسیدهای کتبی: هرگونه رسید، فیش واریز وجه، حواله بانکی، قرارداد، قولنامه، یا سندی که نشان دهنده سپردن مال و نوع رابطه امانی است.
• قراردادها: قراردادهای اجاره، رهن، وکالت نامه، قراردادهای کاری، یا هر توافق نامه کتبی که در آن به سپردن مال و شرایط استرداد یا مصرف آن اشاره شده باشد.
• مکاتبات و پیام ها: پیامک ها، ایمیل ها، چت های شبکه های اجتماعی یا هرگونه مکاتبه کتبی یا الکترونیکی که حاوی اقرار امین به دریافت مال یا شواهدی از قصد او برای عدم استرداد یا سوءاستفاده از مال باشد.
• شهادت شهود: افرادی که شاهد سپردن مال، شرایط امانی، یا اقدامات مجرمانه امین بوده اند. شهادت آن ها می تواند نقش مهمی در اثبات جرم ایفا کند.
• اظهارنامه: در مواردی که سند کتبی محکمی برای اثبات رابطه امانی وجود ندارد، ارسال اظهارنامه قضایی به امین پیش از طرح شکایت، می تواند به عنوان مدرکی دال بر رابطه امانی و درخواست استرداد مال، مورد استفاده قرار گیرد.
• سایر اسناد: هرگونه مدرکی که نشان دهنده مالکیت شاکی بر مال، یا ارزش مال مورد امانت باشد (مانند فاکتور خرید، مدارک شناسایی مال).

مرحله 2: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از جمع آوری مدارک، شاکی باید برای ثبت شکایت خود اقدام کند:

1. ثبت نام در سامانه ثنا: در صورتی که شاکی قبلاً در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) ثبت نام نکرده است، ابتدا باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین، نسبت به ثبت نام و دریافت کد کاربری و رمز عبور اقدام نماید. تمامی ابلاغیه های قضایی از طریق این سامانه ارسال می شود.
2. تنظیم و ثبت شکواییه خیانت در امانت: شاکی باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، نسبت به تنظیم و ثبت شکواییه (دادخواست کیفری) اقدام کند. در شکواییه باید مشخصات کامل شاکی و متهم، شرح دقیق ماجرا، زمان و مکان وقوع جرم، نوع مال مورد امانت، نوع اقدام مجرمانه (استعمال، تصاحب، اتلاف، مفقود کردن) و ادله اثبات جرم (مدارک جمع آوری شده) به صورت مستدل و مستند ذکر شود.
3. اهمیت نگارش دقیق شکواییه: نگارش شکواییه توسط فرد آگاه به قوانین یا وکیل، می تواند دقت و استحکام شکایت را به شدت افزایش دهد و از اتلاف وقت و انرژی در مراحل بعدی جلوگیری کند.

مرحله 3: ارجاع شکواییه به دادسرا

پس از ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده به صورت الکترونیکی به دادسرای صالح (دادسرای محل وقوع جرم یا دادسرای محل اقامت متهم) ارجاع داده می شود. دادسرا، مرحله آغازین رسیدگی کیفری است و وظیفه انجام تحقیقات مقدماتی را بر عهده دارد.

مرحله 4: حضور در مراجع قضایی

شاکی پس از ثبت شکواییه، ممکن است برای ارائه توضیحات بیشتر، پاسخ به سوالات بازپرس، یا ارائه مدارک تکمیلی به دادسرا یا مراجع قضایی احضار شود. حضور به موقع و ارائه توضیحات دقیق و مستند در این مرحله، برای پیشبرد پرونده ضروری است.

روند رسیدگی به پرونده خیانت در امانت

پس از ثبت شکواییه خیانت در امانت، پرونده مراحل مختلفی را در مراجع قضایی طی می کند. آگاهی از این روند، به شاکی و متهم کمک می کند تا با آمادگی بیشتری در جلسات حضور یابند و حقوق خود را بهتر پیگیری کنند.

نقش دادسرا

دادسرا، نخستین مرجع رسیدگی به شکایات کیفری است. وظایف اصلی دادسرا در پرونده خیانت در امانت عبارتند از:

• تحقیقات مقدماتی: بازپرس یا دادیار دادسرا، تحقیقات لازم را برای کشف حقیقت انجام می دهد. این تحقیقات شامل جمع آوری ادله، بررسی مدارک و مستندات ارائه شده توسط شاکی، و در صورت لزوم، دستور جمع آوری دلایل بیشتر از مراجع ذی ربط (مانند بانک ها برای صورت حساب) می شود.
• بازجویی از طرفین: شاکی و متهم برای ارائه توضیحات و دفاعیات خود به دادسرا احضار می شوند. در این مرحله، اظهارات آن ها ثبت شده و مورد بررسی قرار می گیرد.
• بررسی ادله: تمامی شواهد، مدارک و اظهارات، مورد تحلیل قرار می گیرند تا مشخص شود آیا دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود دارد یا خیر.
• صدور قرار نهایی:
  • قرار جلب به دادرسی (کیفرخواست): اگر دادسرا دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم را احراز کند، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده به دادگاه کیفری ارجاع می شود.
  • قرار منع تعقیب: اگر دلایل کافی برای اثبات جرم وجود نداشته باشد یا عمل ارتکابی جرم نباشد، دادسرا قرار منع تعقیب صادر می کند. این قرار قابل اعتراض توسط شاکی است.

نقش شورای حل اختلاف (در جرایم قابل گذشت)

با توجه به اینکه جرم خیانت در امانت پس از «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» به جرمی قابل گذشت تبدیل شده است، در مرحله دادسرا یا حتی پس از ارجاع به دادگاه، پرونده ممکن است به شورای حل اختلاف ارجاع شود.

• تلاش برای صلح و سازش: شورای حل اختلاف، مرجعی برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات است. در این مرحله، تلاش می شود تا با میانجیگری، شاکی و متهم به صلح و سازش دست یابند.
• جلب رضایت شاکی: اگر شاکی با دریافت مال یا جبران خسارت، رضایت خود را اعلام کند، پرونده مختومه خواهد شد. رضایت شاکی می تواند در هر مرحله ای از دادرسی (حتی پس از صدور حکم بدوی) منجر به توقف تعقیب یا اجرای مجازات شود.

رسیدگی در دادگاه کیفری

در صورتی که صلح و سازش در دادسرا یا شورای حل اختلاف محقق نشود و کیفرخواست صادر گردد، پرونده برای رسیدگی نهایی به دادگاه کیفری (دادگاه کیفری دو) ارجاع داده می شود.

• بررسی مجدد ادله و دفاعیات: دادگاه کیفری، مجدداً تمامی ادله، مدارک و دفاعیات طرفین را بررسی می کند. متهم فرصت دارد تا از خود دفاع کند و شاکی نیز می تواند ادله خود را ارائه دهد.
• صدور حکم: پس از اتمام رسیدگی، دادگاه اقدام به صدور رأی می کند. این حکم می تواند شامل موارد زیر باشد:
  • حکم محکومیت: در صورت اثبات جرم، دادگاه متهم را به مجازات قانونی (حبس و رد مال) محکوم می کند.
  • حکم برائت: در صورت عدم اثبات جرم، دادگاه حکم برائت متهم را صادر می کند.
• امکان تجدیدنظرخواهی: آرای صادره از دادگاه های بدوی قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه های تجدیدنظر استان هستند.

اهمیت وکیل در پرونده خیانت در امانت

در تمامی مراحل دادرسی، حضور وکیل متخصص می تواند نقش بسیار مؤثری در حفظ حقوق طرفین و افزایش شانس موفقیت در پرونده داشته باشد. وکیل با اشراف به قوانین و رویه های قضایی، می تواند در جمع آوری و ارائه صحیح مدارک، تنظیم شکواییه مستدل، ارائه دفاعیات قانونی و پیگیری مؤثر پرونده، به موکل خود کمک شایانی نماید.

نکات مهم برای پیشگیری از خیانت در امانت

پیشگیری همواره بهتر از درمان است. در حوزه حقوقی نیز، با رعایت نکات کلیدی می توان تا حد زیادی از وقوع جرایمی مانند خیانت در امانت جلوگیری کرد. برای محافظت از اموال و جلوگیری از سوءاستفاده از اعتماد، توجه به موارد زیر ضروری است:

1. تنظیم قراردادهای کتبی و شفاف: هرگاه مالی را به دیگری می سپارید، حتی اگر روابط دوستانه یا خانوادگی باشد، حتماً یک قرارداد کتبی و شفاف تنظیم کنید. در این قرارداد باید به صراحت موارد زیر ذکر شود:
   • مشخصات کامل طرفین (امانت گذار و امین).
   • مشخصات دقیق مال مورد امانت.
   • هدف از سپردن مال (مثلاً نگهداری، استفاده خاص، انجام کار معین).
   • مدت زمان امانت.
   • شرایط استرداد مال یا نحوه مصرف آن.
   • مسئولیت ها و تعهدات هر یک از طرفین.

   قراردادهای کتبی، بهترین مدرک برای اثبات رابطه امانی و شرایط آن هستند.

2. دریافت رسید معتبر با جزئیات کامل: هنگام سپردن هرگونه مال یا سند، حتماً از امین یک رسید کتبی دریافت کنید. این رسید باید شامل موارد زیر باشد:
   • تاریخ و زمان دقیق دریافت مال.
   • مشخصات مال (مثلاً مبلغ پول، مشخصات خودرو، شماره چک یا سفته).
   • هدف از دریافت مال.
   • امضا و مشخصات کامل امین.

   این رسید، سند محکمی برای اثبات تحویل مال به امین است.

3. خودداری از سپردن اسناد سفید امضا یا سفید مهر: به هیچ عنوان اسنادی را که بدون متن و صرفاً با امضا یا مهر شما هستند (سفید امضا یا سفید مهر) به دیگری نسپارید. سوءاستفاده از این اسناد بسیار آسان است و اثبات نیت شما هنگام سپردن آن دشوار خواهد بود. اگر ناچار به انجام این کار هستید، حتماً طی یک صورت جلسه یا رسید، جزئیات توافق و هدف از سپردن سند را به طور دقیق و با حضور شهود ثبت کنید.
4. اعتماد نکردن بی قیدوشرط به افراد ناآشنا: هرچند اعتماد اصل مهمی در روابط اجتماعی است، اما در مورد اموال و دارایی ها، به ویژه در حجم بالا، احتیاط لازم را به خرج دهید. پیش از سپردن مال به افراد، حتی اگر آشنایی سطحی دارید، از اعتبار و امانت داری آن ها اطمینان حاصل کنید. در صورت امکان، با افراد معتمد و دارای سابقه مشخص کار کنید.
5. آگاهی از حقوق و تکالیف طرفین در رابطه امانی: پیش از ورود به هر رابطه امانی (چه به عنوان امانت گذار و چه به عنوان امین)، با حقوق و تکالیف قانونی خود و طرف مقابل آشنا شوید. این آگاهی به شما کمک می کند تا از حدود اختیارات و مسئولیت های خود فراتر نروید و همچنین در صورت نقض تعهد، بتوانید به موقع و با اطلاع از حقوق خود اقدام کنید.
6. مشورت با وکیل: در موارد پیچیده یا زمانی که ارزش مال امانی بالاست، پیش از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص مشورت کنید. وکیل می تواند بهترین راهکارهای حقوقی برای تنظیم قرارداد، پیشگیری از مشکلات و در صورت لزوم، پیگیری قانونی را به شما ارائه دهد.

با رعایت این نکات، می توان تا حد زیادی از بروز اختلافات و جرایم ناشی از خیانت در امانت جلوگیری کرده و بستر امن تری را برای تعاملات مالی و اجتماعی فراهم آورد.

سوالات متداول

آیا برای اثبات خیانت در امانت حتماً باید رسید کتبی وجود داشته باشد؟

خیر، وجود رسید کتبی الزامی نیست. خیانت در امانت را می توان با هرگونه دلیل و مدرک قانونی مانند شهادت شهود، اقرار خود متهم، پیامک ها، ایمیل ها، پرینت مکالمات، اسناد الکترونیکی یا حتی علم قاضی اثبات کرد. با این حال، رسید کتبی یکی از قوی ترین و مستدل ترین مدارک محسوب می شود و توصیه اکید بر دریافت آن است.

تفاوت شکایت کیفری و حقوقی در خیانت در امانت چیست و کدام را باید اولویت داد؟

شکایت کیفری با هدف مجازات فرد خاطی (حبس) و رد مال مورد امانت مطرح می شود. در حالی که شکایت حقوقی با هدف مطالبه جبران خسارت مالی ناشی از اتلاف یا کاهش ارزش مال است. اولویت بندی بستگی به شرایط دارد. معمولاً ابتدا شکایت کیفری مطرح می شود تا با اثبات جرم و صدور حکم رد مال، مال امانی بازگردانده شود. در صورت عدم امکان رد عین مال، مطالبه خسارت از طریق دادخواست حقوقی پیگیری می شود. می توان هر دو شکایت را به صورت همزمان مطرح کرد.

اگر مال امانی از بین رفته یا فروخته شده باشد، چگونه می توان خسارت را جبران کرد؟

در صورتی که مال امانی اتلاف شده (از بین رفته) یا فروخته شده باشد و امکان رد عین مال نباشد، شاکی می تواند ضمن شکایت کیفری یا با طرح یک دادخواست حقوقی مجزا، مطالبه مثل (در صورت مثلی بودن مال) یا قیمت (در صورت قیمی بودن مال) آن را از امین بخواهد. دادگاه در صورت اثبات، حکم به جبران خسارت صادر خواهد کرد.

آیا می توان همزمان شکایت کیفری و حقوقی را برای یک پرونده مطرح کرد؟

بله، این امکان وجود دارد. شاکی می تواند همزمان با ثبت شکواییه کیفری برای مجازات امین و رد مال، یک دادخواست حقوقی نیز برای مطالبه خسارات وارده (مازاد بر رد مال) تقدیم دادگاه کند. در بسیاری از موارد، دادگاه کیفری نیز می تواند ضمن صدور حکم کیفری، به موضوع رد مال رسیدگی کند، اما برای مطالبه خسارات پیچیده تر، طرح دعوای حقوقی جداگانه رایج تر است.

مدت زمان تقریبی رسیدگی به پرونده خیانت در امانت چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های خیانت در امانت بستگی به پیچیدگی پرونده، حجم مدارک، تعداد شهود، صلاحیت دادگاه، سرعت تحقیقات دادسرا و وجود یا عدم وجود صلح و سازش دارد. این فرآیند می تواند از چند ماه تا بیش از یک سال به طول انجامد. پرونده هایی که نیاز به کارشناسی یا استعلامات متعدد دارند، زمان بیشتری می برند.

هزینه های دادرسی و حق الوکاله در پرونده های خیانت در امانت چگونه است؟

هزینه های دادرسی شامل هزینه ثبت شکواییه، اوراق قضایی و احتمالا هزینه های کارشناسی است که در مراحل مختلف پرداخت می شود. حق الوکاله وکیل نیز بر اساس توافق بین وکیل و موکل تعیین می گردد و به میزان تجربه وکیل، پیچیدگی پرونده و زمان مورد نیاز برای رسیدگی بستگی دارد.

اگر امین مال را بازگرداند اما شاکی رضایت ندهد، چه اتفاقی می افتد؟

با توجه به اینکه جرم خیانت در امانت پس از «قانون کاهش مجازات حبس تعزیری» قابل گذشت شده است، بازگرداندن مال (رد مال) توسط امین می تواند به عنوان یکی از عوامل مؤثر در جلب رضایت شاکی تلقی شود. با این حال، صرف بازگرداندن مال، لزوماً به معنای رفع مسئولیت کیفری نیست و رضایت شاکی برای مختومه شدن پرونده (موقوفی تعقیب یا عدم اجرای مجازات) همچنان ضروری است. اگر شاکی رضایت ندهد، پرونده از جنبه عمومی جرم، به روال خود ادامه می یابد.

آیا پیامک، ایمیل یا ضبط صدا می تواند به عنوان مدرک اثبات خیانت در امانت استفاده شود؟

بله، تمامی این موارد می توانند به عنوان اماره یا قرینه (دلایل اثباتی غیرمستقیم) برای اثبات خیانت در امانت مورد استفاده قرار گیرند و در کنار سایر مدارک، به قاضی در تشکیل علم کمک کنند. اعتبار هر یک از این دلایل توسط دادگاه و با توجه به شرایط و صحت آن ها بررسی می شود. برای مثال، اعتبار ضبط صدا در دادگاه، مشروط به عدم ضبط مخفیانه و غیرقانونی آن است.

در صورت فرار متهم به خارج از کشور، امکان پیگیری حقوقی و کیفری وجود دارد؟

بله، امکان پیگیری وجود دارد، اما این فرآیند پیچیده و زمان بر خواهد بود. از طریق مراجع قضایی بین المللی و پلیس بین الملل (اینترپل) می توان برای جلب و استرداد متهم اقدام کرد. همچنین، امکان طرح دعوای حقوقی در کشور محل اقامت متهم، در صورت وجود معاهدات بین المللی مربوطه، نیز وجود دارد. این موضوع مستلزم همکاری های قضایی بین کشورها است.

چه زمانی جرم خیانت در امانت مشمول مرور زمان می شود و دیگر قابل پیگیری نیست؟

جرم خیانت در امانت، با توجه به اینکه جرمی تعزیری درجه شش و قابل گذشت است، مشمول مرور زمان 7 ساله از تاریخ وقوع جرم می شود. به این معنا که پس از گذشت هفت سال از زمان ارتکاب جرم، اگر شکواییه ای مطرح نشده باشد، دیگر امکان تعقیب کیفری متهم وجود نخواهد داشت.

آیا برای جرم خیانت در امانت امکان صدور قرار تأمین خواسته وجود دارد؟

بله، شاکی می تواند ضمن یا قبل از طرح دعوای حقوقی یا حتی کیفری، از دادگاه درخواست صدور قرار تأمین خواسته کند. قرار تأمین خواسته به منظور توقیف اموال متهم (به میزان خواسته) صادر می شود تا امکان استیفای حقوق شاکی و جبران خسارت فراهم شود. این قرار به شاکی اطمینان می دهد که در صورت صدور حکم به نفع او، امکان وصول طلب از اموال توقیف شده وجود خواهد داشت.

نتیجه گیری

خیانت در امانت، جرمی است که ریشه در نقض اعتماد و سوءاستفاده از مالی دارد که به صورت مشروع و با هدف معین به فردی سپرده شده است. این جرم نه تنها بر اساس ماده 674 قانون مجازات اسلامی جرم انگاری شده، بلکه در سایر قوانین مانند قانون تجارت، قانون ثبت و قانون تصدیق انحصار وراثت نیز مصادیق خاص خود را دارد. با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در سال 1399، مجازات این جرم به سه ماه تا یک ونیم سال حبس کاهش یافته و به جرمی قابل گذشت تبدیل شده است که امکان صلح و سازش و جلب رضایت شاکی را فراهم می آورد. این تغییرات، هم فرصت هایی برای حل مسالمت آمیز اختلافات ایجاد کرده و هم اهمیت آگاهی از ابعاد حقوقی موضوع را دوچندان می سازد.

درک کامل عناصر قانونی، مادی و معنوی خیانت در امانت، تفکیک آن از جرایمی چون کلاهبرداری و سرقت، و آشنایی با مراحل شکایت و پیگیری قضایی، برای هر فردی که درگیر چنین موضوعی می شود، حیاتی است. جمع آوری مدارک مستدل، تنظیم دقیق شکواییه و در صورت لزوم، بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص، می تواند نقش تعیین کننده ای در احقاق حق و پیشبرد پرونده ایفا کند. در نهایت، تقویت فرهنگ امانت داری و آگاهی بخشی عمومی در این زمینه، نه تنها به کاهش آمار وقوع این جرم کمک می کند، بلکه به تقویت اعتماد متقابل در جامعه و استحکام روابط اجتماعی نیز می انجامد.