با شایع‌ترین علائم سرطان پستان آشنا شوید
سرطان پستان شایع‌ترین سرطان زنان در ایران به شمار می‌رود و به گفته متخصصان و پژوهشگران، این آمار به دلایل مختلف در حال افزایش است و تا حدود ۲۰ سال آینده به ۶۳ درصد خواهد رسید.
با آن که سالانه همایش‌ها و رویدادهای مختلفی درباره سرطان پستان در کشور برگزار می‌شود و کارشناسان و مسئولان بارها درباره آن و لزوم انجام چکاپ‌های سالانه هشدار داده‌اند اما هنوز بسیاری از مردم به خصوص زنان نسبت به این سرطان آگاهی ندارند و مراقبت‌ها و چکاپ‌های لازم را نیز جدی نمی‌گیرند. موضوعی که می‌تواند به قیمت جان مبتلایان تمام شود. چراکه این سرطان اگر پیشرفت کند، درمان بسیار سختی خواهد داشت و گاه جان بیمار از دست می‌رود.
طبق آمارهای موجود سالانه حدود ۱۷ هزار نفر در ایران به سرطان پستان مبتلا می‌شوند که یک‌سوم از آنها می‌میرند. چراکه بیشتر آنها زمانی مراجعه می‌کنند که زمان طلایی پیشگیری یا درمان از دست رفته است.
اما سرطان پستان چه علائمی دارد؟ چه تعداد از ابتلاها ژنتیک و ارثی هستند؟ آیا عوامل محیطی نیز در ابتلای فرد موثرند؟ و این که چطور می‌توانیم متوجه شویم که مبتلا به این سرطان هستیم یا نه؟
دکتر آسیه الفت‌بخش، جراح پستان و معاون پژوهشی آموزشی پژوهشکده سرطان معتمد جهاد دانشگاهی تهران به همه این سوالات پاسخ داده است.
دکتر الفت‌بخش با بیان این که ۱۰ تا ۱۵ درصد از سرطان‌های پستان ژنتیکی هستند، توضیح می‌دهد: البته بحث ژنتیک با توارث متفاوت است که توضیح خواهم داد. عامل ژنتیکی یعنی فرد، جهش در ژن را به طور مادرزادی دارد و از پدر یا مادر به ارث برده است. ما به این می‌گوییم سرطان پستان ارثی که شانس ابتلای فرد در آن خیلی بالا است و حتی تا ۸۰ درصد ممکن است به سرطان پستان مبتلا شود.
این جراح پستان در ادامه به نقش توارث در ابتلا به سرطان پستان اشاره می‌کند و می‌گوید: دسته دیگری از سرطان‌های پستان، توارثی هستند ولی ژنتیکی نیستند. به این معنا که فرد آن ژن جهش‌یافته را ندارد اما به هر حال این سابقه از والدین یا خانواده به او منتقل می‌شود. این افراد هم شانس ابتلاشان زیاد است اما نه به اندازه گروه اول.
نقش عوامل هورمونی و عوامل محیطی در ابتلا
معاون پژوهشی آموزشی پژوهشکده سرطان معتمد جهاد دانشگاهی تهران ادامه می‌دهد: غیر از ژنتیک و توارث، عوامل دیگری هم در ابتلا به سرطان پستان موثر هستند که مهم‌ترین آنها عوامل هورمونی هستند. چون سرطان پستان، سرطانی است که مستقیما با هورمون‌های متشرحه از تخمدان که شامل هورمون استروژن و هورمون پروژسترون است، ارتباط دارد. به همین دلیل است که هر عاملی که باعث افزایش ترشح این هورمون‌ها در بدن شود در هر شرایطی، احتمال ابتلا را بالا می‌برند. از جمله این عوامل می‌توان به مصرف قرص‌های هورمونی بعد از سن یائسگی (هرچقدر فاصله بیشتر باشد، شانس ابتلا بالاتر می‌رود.)، مصرف طولانی‌مدت قرص‌های ضد بارداری، فاصله زیاد اولین قاعدگی تا زمان یائسگی، اشاره کرد. همچنین شیردهی مادر می‌تواند احتمال ابتلا را کاهش بدهد و برعکس، کوتاه بودن دوره شیردهی، احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد.
۱۰ تا ۱۵ درصد از سرطان‌های پستان ژنتیکی هستند. یعنی فرد، جهش در ژن را به طور مادرزادی از پدر یا مادر به ارث برده است. البته ژنتیک با توارث متفاوت است.
دکتر الفت‌بخش می‌گوید: از عوامل هورمونی که بگذریم، عوامل محیطی هم می‌توانند در ابتلا به سرطان پستان دخیل باشند. استرس شدید، چاقی و کم‌تحرکی یا کمبود فعالیت‌های بدنی مهم‌ترین عوامل محیطی هستند.
این جراح پستان در پاسخ به این سوال که آیا استرس می‌تواند عامل ابتلا به سرطان پستان باشد، توضیح می‌دهد: استرس روی همه بیماری‌ها تاثیر دارد. ازجمله روی سرطان‌ها و سرطان پستان. البته خود استرس به تنهایی نمی‌تواند عامل ابتلا به سرطان باشد ولی در دو فردی که زمینه ارثی یا فامیلی را دارند، ممکن است یکی‌شان مبتلا شود و یکی نشود. در اینجا نقش عوامل محیطی پررنگ‌تر و بیشتر است.
علائم شاخص سرطان پستان
دکتر الفت‌بخش درباره علائم شاخص سرطان پستان می‌گوید: شایع‌ترین علامت سرطان پستان که معمولا خود فرد متوجه آن می‌شود، یک توده است که اکثر اوقات بدون درد است، معمولا بافت و قوام سفتی دارد، معمولا حدود نامنظمی دارد و به بافت‌های اطراف چسبندگی دارد و به آسانی از جای خود حرکت نمی‌کند.
به گفته این جراح پستان، علائم دیگری هم هستند که کمتر شیوع دارند ولی وجود دارند؛ مثلا بافت پستان به طور ناگهانی قرمز و متورم می‌شود و حالت پوست پرتقالی در آن ایجاد می‌شود، یا ممکن است ترشح خونی از نوک پستان دیده شود، یا پوست پستان در یک ناحیه که همان ناحیه تومور است، به داخل کشیده می‌شود. احساس توده در ناحیه زیر بغل هم یکی دیگر از علائم این سرطان است که ممکن است برخی افراد با آن علامت به پزشک مراجعه کنند.
دکتر الفت‌بخش در پاسخ به این که چه زمانی فرد می‌تواند متوجه علائم سرطان پستان در خود شود، می‌گوید: زودترین زمانی که می‌توانیم متوجه یک توده شویم، زمانی است که اندازه آن حداقل به یک سانتی‌متر رسیده باشد. قبل از آن به خصوص در افرادی که بافت پستان متراکمی دارند، ممکن است توده لمس نشود. البته با انجام ماموگرافی می‌توان توده را وقتی هنوز خیلی کوچک است و تبدیل به سرطان نشده، یا سرطان را در شرایطی که تازه در مراحل اولیه است، تشخیص داد.
شایع‌ترین علامت سرطان پستان که معمولا خود فرد متوجه آن می‌شود، یک توده است که اکثر اوقات بدون درد است.
چرا این سرطان در برخی افراد علامتی ندارد؟
از معاون پژوهشی آموزشی پژوهشکده سرطان معتمد جهاد دانشگاهی تهران می‌پرسم ممکن است سرطان پستان در برخی علائم خاصی نداشته باشد و همین موضوع موجب دیر متوجه شدنِ فرد شود؟ او پاسخ می‌دهد: بله ممکن است در بعضی‌ها علائم خاصی نداشته باشد و به همین دلیل فرد دیر متوجه آن شود. یک دلیلش این است که بسیاری از خانم‌ها بافت سینه متراکمی دارند و این تراکم آن قدر زیاد است که ممکن است توده در قسمت‌های عمقی‌تر بافت پستان باشد و فرد با لمس کردن متوجه آن نشود.
این جراح پستان می‌گوید: در سینه‌های با بافت متراکم، نسبت بافت غددی به بافت چربی خیلی بیشتر است و معمولا توده به سختی لمس می‌شود و ممکن است مثلا زن با توده بزرگ‌تر و سایز ۳ تا ۴ سانتی‌متر به پزشک مراجعه کند. اما در سینه‌هایی که بافت چربی آنها بیشتر است، توده زودتر و راحت‌تر لمس می‌شود. گاهی هم در سینه به هیچ وجه توده‌ای وجود ندارد اما در ناحیه زیر بغل، غده لنفاوی بزرگ می‌شود. در چنین شرایطی ممکن است اولین علامت این باشد که سینه به طور ناگهانی دچار ورم می‌شود و فرد فقط با آن ورم یا حالت پوست پرتقالی متوجه آن شود. تا حدی ورم می‌کند که پوست به صورت نقطه به سمت داخل کشیده می‌شود که به آن می‌گویند حالت پوست پرتقالی. این مورد در شرایطی است که غده لنفاوی، اول درگیر شده باشد یا این که توده در ناحیه‌ای خیلی نزدیک به زیر بغل قرار گرفته و باعث ایجاد ورم در پستان شده است.