اصفهانِ فرهنگی در سالی که گذشت

آخرین روزهای اسفندماه ۱۴۰۲ را سپری می‌کنیم و قصد ما در این گزارش، مروری است بر رخدادها و رویدادهای ویژه فرهنگ و هنر اصفهان در این سال. امید داریم که سالی که در پیش است و به عدد ۱۴۰۳ خواهد شد، برای فرهنگ و هنر اصفهان، سالی باشد سرشار از آفرینش و خلاقیت. امیدواریم چالش‌های عرصۀ فرهنگ و هنر در این دیار کمتر شود و رضایت‌مندی هنرمندانش افزون یابد و هر روز رشد اقتصاد هنری در دیرا مردمان نصف جهان را شاهد باشیم.

در ادامه، به برخی از مهم‌ترین رخدادهای فرهنگ و هنر اصفهان در سال ۱۴۰۲ می‌پردازیم.

۱۶ فروردین کیومرث پوراحمد در سن ۷۴ سالگی و در ویلای خود در بندر انزلی درگذشت. او فعالیت خود را ابتدا با نقدنویسی در ماهنامه فیلم آغاز کرد و از ۱۳۵۳ با دستیاری در مجموعه تلویزیونی «آتش بدون دود» به سینما وارد شد. پوراحمد فیلم شب یلدا را با الهام از زندگی خود ساخت، ضمن اینکه شرح‌حال خود را در کتابی تحت عنوان «کودکی نیمه‌تمام» نیز منتشر کرد. مادرش، پروین‌دخت یزدانیان نیز با بازی در فیلم‌های او، کار بازیگری را آغاز کرد. جایزه ویژه و لوح تقدیر سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای فیلم «به خاطر هانیه»، سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر برای فیلم «خواهران غریب»، جایزه بهترین کارگردانی جشنواره فیلم پنانگ برای فیلم «خواهران غریب»، تندیس بهترین فیلم جشن انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران برای فیلم «شب یلدا» و تندیس بهترین کارگردانی و تندیس بهترین فیلم‌نامه جشن خانه سینما برای فیلم «اتوبوس شب» ازجمله جوایز این کارگردان بوده است.

در نیمۀ فروردین‌ماه نیز یک باستان‌شناس از رهاشدن سنگ‌قبرهایی تاریخی متعلق به عصر صفوی در محوطه امامزاده سید محمد خمینی‌شهر اصفهان خبر داد. بر روی هریک از این قطعه‌سنگ‌های قدیمی، تاریخ معین، کتیبه‌های حجاری‌شده با انواع رسم‌الخط، اشعار مذهبی، تزئینات کنگره‌ای شامل درخت سرو و انواع ترنج‌های تزئینی وجود دارد، اما عقیق عقیلی، باستان شناسی بود که با انتشار تصاویری نشان داد که این سنگ قبرها با نامناسب­‌ترین شکل ممکن با فاصله کوتاهی از جنوب شرقِ ایوان گزی‌ها در مجموعه زیارتی امامزاده سید محمد خمینی‌شهر استان اصفهان رهاشده و مستقیماً در معرض تخریب طبیعی و انسانی قرار دارند.

۱۲ اردیبهشت ماه بود که یکی از فعالان میراث فرهنگی و تاریخی اصفهان خبر داد که خانه تاریخی حاجی شکری، واقع در کوی محله نو و بین دو خانه‌ ثبت ملی شده‌ «حاج مصورالملکی» و «طوسی‌زاده» قرار داشت، توسط مالکش تخریب شده است. اگرچه خانه تاریخی حاجی شکری در فهرست میراث ملی به ثبت نرسیده، اما واجد ارزش تاریخی بود و در بافت تاریخیِ ستاره‌دار و ارزشمند اصفهان قرار داشت.

۵ خردادماه ششصد و هفتاد و دومین شب از شب‌های بخارا با عنوان شب جلال‌الدین همایی، با حضور علی دهباشی، مدیر مسئول مجلۀ فرهنگی هنری بخارا، در موزه هنرهای تزئینی ایران برگزار شد تا یاد این شاعر، نویسنده، مدرس، مصحح، پژوهشگر، منجم، فیلسوف و مورخ فقید معاصر اصفهانی و خدمات او گرامی‌داشته شود.

اما ۲۰ خردادماه و هم‌زمان با روز جهانی صنایع‌دستی، عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، همراه با مریم جلالی معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور و سعدالقدومی رئیس شورای جهانی در ویژه‌برنامه روز جهانی صنایع دستی در هتل عباسی اصفهان شرکت کردند. ضرغامی در همان روز به منطقه وردشت در سمیرم نیز سفر کرد تا از دست ساخته های آنها بازدید کنند. 

۲۷ خردادماه درگذشت. فرشاد کلباسی ازجمله هنرمندانی بود که در هر سه زمینه سینما، تلویزیون و تئاتر ایفای نقش کرد و هم‌زمان با فعالیت به‌عنوان بازیگر، در زمینه دستیار کارگردانی و برنامه‌ریز نیز فعالیت داشت. او در پی عوارض بیماری سرطان درگذشت و در باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شد.

تیرماه بود که موضوع تخریب و بازسازی مسجد کازرونی در محلۀ عباس‌آباد اصفهان توسط هیئت‌امنای این مسجد دوباره بر سر زبان‌ها افتاد و مخالفان درصدد جلوگیری از آن بودند، تا آنجا که در همین ماه، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان و هیئت همراهش نیز از این مسجد بازدید کردند. در این بازدید نظرات تعدادی از کارشناسان مبنی بر ضرورت حفاظت از مسجد کازرونی و جلوگیری از تخریب آن نیز شنیده شد.

۱۹ تیرماه مهدی ابراهیمیان، هنرمند فقید معماری که در نیمه دهه ۴۰ طراحی داخلی هتل عباسی زیرنظر او انجام شد در تهران درگذشت و پیکر وی با آمدن به اصفهان، روز بعد در قطعه هنرمندان باغ رضوان این شهر به خاک سپرده شد. این طراح، سال ۱۳۱۷ در محله بیدآباد اصفهان متولد شد. او که به‌عنوان طراح داخلی هتل عباسی شناخته می‌شود، در سال ۴۴ برای تهیه طرح آرایش فضای داخلی این مهمانسرا و اجرای آن انتخاب شد.

۲۱ تیرماه اسکندر مختاری، عضو کمیته نظارت بر مرمت گنبد مسجد جامع عباسی اعلام کرد که با گذشت ۷ ماه از ارائۀ گزارش این کمیته به قائم مقام وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در خصوص مرمت گنبد مسجد جامع عباسی، هنوز به این اعضا اطلاعی داده نشده که وزارتخانه چه زمانی اقدامات لازم را انجام خواهد داد و تأمین بودجۀ لازم به کجا رسیده است.

۳۱ مردادماه مراسم تودیع و معارفه مدیرکل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان با حضور نادر زینالی، مدیرکل امور استان‌ها و تشکل‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و حسین ساری، مدیرکل دفتر وزارتی و امور بین‌الملل این وزارتخانه در هتل کوثر اصفهان برگزار و حمیدرضا محققیان جایگزین علیرضا ایزدی شد.

جمعه ۲۴ شهریورماه استاد اسماعیل شیران، که سال‌ها به‌عنوان یگانه هنرمند احیاگر سفال زرین‌فام در اصفهان شهره بود درگذشت. او سال۱۳۱۶ در محله بیدآباد اصفهان متولد شد و از ۷ سالگی نزد استادانی مانند «حاج غلامحسین قمی»، «حاج سیدحسن موسوی‌زاده»، «حاج میرزا عباس ایلیاکاشی» و «حاج میرزا عباس ایلیاکاشی» با هنر سفالگری و کاشی‌کاری آشنا شد.

۲۶ شهریورماه در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی سازمان علمی وتحقیقاتی ملل متحد (یونسکو) که در شهر ریاض پایتخت عربستان برگزار شد، پرونده ۵۴ کاروانسراهای ایران نیز تأیید شد و به‌عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. از میان ۵۴ کاروانسرای این پرونده، بیش‌ترین تعداد کاروانسراهای این پرونده شامل کاروانسراهای گز، مرنجاب، نیستانک، کوهپایه، امین آباد، گبرآباد، مهیار، نوشیروان و شیخعلی خان و درمجموع، تعداد ۹ کاروانسرا در استان اصفهان قرار دارد.

علیرضا قربانی صبح روز ۲۳ مهرماه در صفحه اینستاگرام خود از عدم صدور مجوز برای برگزاری کنسرت خود در اصفهان خبر داد. علی تمنایی، مدیرکل وقت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان نیز با بیان اینکه این اداره با برگزاری کنسرت علیرضا قربانی موافق بود، بیان کرد که: مجوز اولیه برگزاری کنسرت در اصفهان از سوی این اداره کل صادرشده بود، اما در مراحل بعدی و به دلیل ناهماهنگی‌های ایجادشده که به سایر ادارات برمی‌گردد، مجوز نهایی صادر نشد.

از ۲۵ تا ۲۷ مهرماه نشست تخصصی زیرمنطقه‌ای «میراث فرهنگی ناملموس، تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن در آسیای غربی و مرکزی با تأکید ویژه بر نقش فعالان غیردولتی» در اتاق بازگانی اصفهان برگزار شد.

۲۷ مهرماه حمیدرضا بانی بعد از دو دهه عکاسی از بناهای تاریخی ایران به ویژه اصفهان درگذشت. او متولد سال ۱۳۴۱ در محله مسجد حکیم اصفهان بود و بیش از دو دهه به عکاسی از بناهای تاریخی ایران به ویژه اصفهان پرداخته بود، به عکاس معماری شهرت داشت. اگرچه عکاسی در زمینه‌های گردشگری و سفر، کارخانجات، بیمارستان‌ها، فروشگاه‌ها و غیره نیز بخش دیگری از فعالیت‌های او به شمار می‌رفت.

۹ آبان ماه محمد کلباسی، یکی از مؤسسان جریان داستان‌نویسیِ جُنگ اصفهان، امروز در بیمارستان خورشید این شهر درگذشت. او سال ۱۳۲۲ در اصفهان زاده شده و همراه با هوشنگ گلشیری و ابوالحسن نجفی از مؤسسان جریان داستان‌نویسیِ جنگ اصفهان بود و ابتدا نیز با انتشار داستان‌های کوتاهش در این مجله و همچنین سایر مجلات ادبی اصفهان اصفهان شناخته شد.  «سرباز کوچک»، «صورت ببر»، «نوروز آقای اسدی»، ترجمه کتاب «ادبیات و سنت‌های کلاسیک» و مجموعه داستان «او» برخی از آثار کلباسی به‌شمار می‌روند.

یکم آذرماه وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور در روز نکوداشت اصفهان و به منظور افتتاح هتل چهارباغ، بازدید از کارخانه ریسباف، بازدید از قلعه مورچه‌خورت و همچنین افتتاح مجتمع گردشگری پارتاک در شهرستان شاهین شهر به استان اصفهان سفر کرد.

در نیمۀ دی‌ماه بود همچنین، بخش مهمی از تزئینات گچبری و آینه‌کاری سقف عمارت باغ زرشک در حین مرمت این ساختمان ریزش کرد و مدیر عامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان اعلام کرد که حتی اگر این تزئینات تا پایان دوران مقاوم‌سازی هم ریزش پیدا نمی‌کردند ما مجبور بودیم که آن‌ها را جدا کرده و مجدداً اجرا کنیم!

در آخرین روز ماه دی نیز المپیاد فیلم­سازی نوجوانان ایران در اصفهان آغاز شد.  

۱۷ بهمن ماه سید مهدی طباطبایی‌پور، استاد نهج البلاغه و از فعالان و پیشگامان انقلاب و نهضت حضرت امام خمینی(ره) درگذشت و در باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شد. این استاد عرصۀ تدریس و تفسیر نهج‌البلاغه و خیّر، که سال ۱۳۳۰ خورشیدی در اصفهان متولد شده بود و در دوران دفاع مقدس نیز در پشت جبهه خادم وطن بود.

اوایل بهمن ماه یک باستان‌شناس از تخریب لایه‌های تاریخی در پروژه همسطح‌سازی گذر کمر زرین با میدان جلوخان در خیابان کمر زرین اصفهان خبر داد. سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان نیز اعلام کرد: مقرر بود احداث گذر کمر زرین اصفهان به‌صورت محدود انجام شده و صرفاً کفِ این گذر با میدان امام علی(ع) هماهنگ شود و تأسیسات به‌صورت محدود از این گذر عبور کند.

۱۳ اسفندماه مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان، از برگزاری کنسرت علیرضا قربانی در اصفهان با حضور بانوان نوازندۀ گروهش خبر داد. علیرضا قربانی نیز در صفحۀ اینستاگرام خود، برگزاری این کنسرت در روزهای ۱۴ تا ۲۱ اسفندماه در اصفهان را اعلام کرد. اما دوشنبه ۱۴ اسفندماه کنسرت علیرضا قربانی برگزار نشد. 

سه شنبه ۱۵ اسفندماه مهدی سموعی، رئیس مرکز روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در فضای مجازی اعلام کرده است که کنسرت علیرضا قربانی از فرداشب طبق برنامه اجرا خواهد شد. در همین روز، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان نیز اعلام کرد که کنسرت علیرضا قربانی  همراه با نوازندگان گروهش برگزار خواهد شد. ضمن اینکه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز قائم مقام و رئیس مرکز روابط عمومی این وزارتخانه را برای نظارت بر برگزاری مناسب کنسرت امشب علیرضا قربانی به اصفهان فرستاد. همان شب علیرضا قربانی همراه با همه نوازندگانش روی صحنه سیتی سنتر آمد و به اجرای خود پرداخت.

۱۹ اسفندماه آئین اختتامیه نخستین رپرتوار استانی تئاتر کاربردی شاهین‌شهر با حضور کاظم نظری، مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و قطب‌الدین صادقی، پیشکسوت هنر نمایش، سینما و تلویزیون در تالار شیخ‌بهایی این شهر برگزار شد.

۲۲ اسفند نیز هادی الهیاری، مدیر گروه امانی مرمت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان از آغاز عملیات کاوش باستان‌شناسی در محور تاریخی کمر زرین خبر داد.

شامگاه ۲۲ اسفندماه و در جریان برپایی مراسم چهارشنبه‌سوری بود که شاه نشین پل خواجو به دلیل اصابت ترقه آسیب دید که البته ازسوی مرمتگران اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان پاکسازی شد همین موضوع بهانه ای شد تا این مرمت در کل تزیینات سقف تالارشاه نشین ادامه پیدا کند، تزئیناتی که به گفته ابن اداره دچار فرسودگی تدریجی شده‌اند.

انتهای پیام